‘Naar een echte economische en monetaire unie’. Zo heet het plan dat Europees president Herman van Rompuy deze week verdedigt op de Eurotop van donderdag en vrijdag in Brussel. Aan de 27 regeringsleiders vraagt hij een ‘roadmap’ vast te leggen om dat doel te bereiken. De redenering is bekend: de financieel-economische crisis heeft duidelijk gemaakt, dat de bestaande afspraken voor de euro niet werken. Niet alleen op monetair, maar ook op economisch gebied moeten de landen van de Europese Unie één koers varen. Ook de banken, in wezen de kiem van veel van de financiële ellende, dienen zich aan Europese spelregels te onderwerpen. ‘Meer Europa’, zo stelt Van Rompuy, niet als doel op zich, maar ‘om de welvaart van de Europese burger te verbeteren’. De plannen liegen er niet om. Drie jaar geleden zouden ze zelfs in Brussel als ‘wishful thinking’ van tafel zijn geveegd. Nu legt Van Rompuy met steun van EU-commissievoorzitter Barroso én Euro-bankpresident Draghi de plannen zonder blozen bij de regeringsleiders op tafel. ‘Contracten’ Het betekent onder meer dat regeringen voor hun begrotingen eerst een Europees fiat moeten hebben voor ze naar de nationale parlementen worden gestuurd. Wie sjoemelt, riskeert een boete. Wie – ondanks een beleid keurig volgens de Europese regels – toch in de knoei komt kan (tijdelijk) een beroep doen op een soort verzekeringsfonds. Een Europese minister van financiën wordt daarvan de beheerder. Ook dienen landen ‘contracten’ te sluiten over de koers van hun economisch beleid. Dat kan gaan over pensioenen, lonen, werkgelegenheidsbeleid (ontslagrecht), maar ook belastingen en - in het geval van Nederland – hypotheekrenteaftrek. Ook hier kunnen landen, die hun contract niet nakomen, worden beboet; wie zich wel aan de afspraken kan financieel worden geholpen. Het meest concreet zijn de plannen voor de meer dan zesduizend banken in Europa. Het toezicht zal niet langer een nationale, maar een Europese aangelegenheid zijn. De Europese Centrale Bank neemt die rol op zich. Er moeten nog knopen worden doorgehakt, maar het Europese bankentoezicht zal al 1 januari aanstaande op gang komen. Ook zullen de banken zelf voor hun financiële tegenslagen moeten opdraaien. Van Rompuy erkent dat zijn plannen ook vragen om meer democratische controle op Europees niveau. Hoe dat er precies uit zou moeten zien, laat hij in het midden. ‘Dat is aan de parlementen om daarover gemeenschappelijk te beslissen’, schrijft hij. Manco En dat is ook het grote manco van de plannen. Met forse stappen wordt – in deze week van de Nobelprijs voor de Vrede – Europese geschiedenis geschreven. Maar waar de burger in het verhaal voorkomt blijft in de mist. En dat is in bij de ontwikkeling van die Europese samenwerking altijd het zwakste punt geweest. Lange tijd gaf die burger het Europa het voordeel van de twijfel, maar dat is voorbij. Europa kan alleen slagen als het de mensen over wie het gaat aan zijn zijde heeft. Het lijdt eigenlijk geen twijfel, dat op de Eurotop deze week besloten wordt tot ‘Meer Europa’. Ook premier Rutte, die weinig op heeft met Europese vergezichten, zal volgen. Hij zal zich thuis verdedigen, dat het alleen om een ‘roadmap’ en een ‘tijdschema’ ging. Dat er een volgende keer weer wordt verder gepraat. Dat klopt allemaal, maar ondertussen geldt de ooit door CDA-minister Ben Bot beschreven ‘omgekeerde salami-tactiek’. Twaalf jaar lang was hij voor Nederland ambassadeur in Brussel en zag dat de worst alsmaar een plakje dikker werd. Iedere keer was Europa een stapje verder. Dat is misschien onvermijdelijk en noodzakelijk, maar zeg het dan ook hardop: het is, in meer dan één opzicht, een historische week voor Europa.
