Was Nederland zonder slavenhandel veel armer geweest?

Zonder slavenhandel geen gouden eeuw, wordt vaak gezegd. Nederland heeft veel geld verdiend over de ruggen van slaven, die gedwongen op de plantages werkten. Maar waren we zonder de brute mensenhandel nu ook werkelijk armer geweest? Quest zocht het uit.

12,5 miljoen slavenIn een kleine 200 jaar bracht Nederland 550.000 mensen uit Afrika naar Amerika om zwaar werk te verrichten op de plantages, zodat Nederlanders geld konden verdienen aan koffie, suiker en tabak. In Nederlands-Indië werden nog eens een miljoen mensen gedwongen om voor de Hollanders te werken in onder meer de mijnen en scheepsbouw. Wereldwijd zijn er tussen 1500 en 1875 zeker 12,5 miljoen Afrikanen als slaaf naar Noord- en Zuid-Amerika gebracht. Bijna de helft van hen werd verhandeld onder de vlag van Portugal. Op nummer twee staat Groot-Brittannië, dat 3,3 miljoen slaven vervoerde.

Handel in houtNiet alleen plantagehouders en slavenhandelaren profiteerden, maar ook alle sectoren erom heen. Denk aan scheepsbouwers, buskruitleveranciers, tabaksverkopers en bakkers. Rond 1770 kwam 5 procent van het Nederlandse bbp direct of indirect voort uit de slavernij, zo toonden historici van de Vrije Universiteit Amsterdam vorig jaar aan. Zij rekenden de slaven in Nederlands-Indië niet mee. In de gouden eeuw lag dat percentage lager. Het is dus een misvatting dat we rijk zijn geworden door slavenhandel. De rijkdom ontstond vooral door handel in hout en graan.

Industriële revolutieMaar in hoeverre was het westen nu minder rijk geweest als er toen geen slavenhandel had bestaan? Dat is heel moeilijk te zeggen. De historicus Eric Williams stelde in 1944 dat het Verenigd Koninkrijk een groot deel van zijn welvaart aan slaven te danken had, omdat veel van het door slaven verdiende geld in de eerste fabrieken is geïnvesteerd, waardoor de Britten een industriële voorsprong kregen op de rest van de wereld. Of dat waar is, wordt nog steeds onderzocht. Ook gaat dit voor Nederland veel minder op. De industriële revolutie kwam hier later op gang. Er is dus niet rechtstreeks slavengeld in de fabrieken gestoken, maar indirecte effecten zijn er mogelijk wel.

Bron(nen): Quest (€)