Arts met hersentumor test eigen experimentele behandeling: “Kanker nog niet terug”

De Australische arts Richard Scolyer (57) kreeg vorig jaar te horen dat hij een ongeneeslijke vorm van hersenkanker onder de leden had. Hij besloot een combinatie-immunotherapie-behandeling te ondergaan, gebaseerd op zijn eigen onderzoek naar huidkanker. Hij maakte vandaag via Instagram bekend dat de tumor tien maanden na de start van zijn behandeling nog altijd niet terug is.

"Eerlijk gezegd was ik zenuwachtiger dan bij welke eerdere scan ook", zei Scolyer over zijn laatste MRI-scan tegen de BBC. En dat is erg bijzonder, want Scolyer is getroffen door een glioblastoom van het IDH-wildtype, een van de meest agressieve hersentumoren die er zijn.

"Je kunt een glioblastoom vergelijken met alvleesklierkanker", zegt neurochirurg en hoogleraar Arnaud Vincent van het Erasmus MC tegen RTL Nieuws. "Deze vorm van kanker is zo kwaadaardig omdat de tumor er op de scan uitziet als een bolletje, maar in werkelijkheid uitlopers heeft. Het deel dat we zien kunnen we operatief verwijderen, maar door die uitlopers groeit de tumor uiteindelijk weer aan."

De overlevingskansen voor mensen met een glioblastoom zijn dan ook dramatisch. Het gros van de patiënten overlijdt binnen 13 tot 15 maanden. "We kunnen de kans op verlenging vergroten met bestraling en chemo na de operatie, maar het blijft altijd rond die 13 tot 15 maanden. Slechts 20 procent leeft langer dan twee jaar. Dat zijn vaak jongere mensen die een betere conditie hebben", legt Vincent uit.

In Nederland krijgen jaarlijks zo'n 1400 mensen te horen dat ze een tumor hebben die in de hersenen is ontstaan, ongeveer 900 daarvan hebben een glioblastoom. Veruit de meeste patiënten zijn 60-plus.

Scolyer deed voor zijn ziekte samen met zijn collega Georgina Long baanbrekend onderzoek naar melanomen (agressieve huidkanker). Ze ontdekten dat combinatie-immunotherapie, waarbij het immuunsysteem van het lichaam wordt gebruikt om kankercellen aan te vallen, goed werkt wanneer deze voor een tumorverwijderende operatie wordt toegepast. Ze kregen de titel Australiër van het jaar 2024 vanwege dit onderzoek.

Scolyer is de eerste hersenkankerpatiënt ooit die immunotherapie onderging voor een operatie. Het vaccin was speciaal afgestemd op de kenmerken van zijn tumor, en na een zware behandeling waarbij hij last had van epileptische aanvallen, problemen met de lever en een longontsteking, voelt hij zich naar eigen zeggen beter dan ooit.

"Het is lang geleden dat ik me zo goed heb gevoeld", zegt hij tegen de BBC. Scolyer zegt dat hij net als vroeger iedere dag hardloopt. "Het betekent zeker niet dat mijn hersenkanker genezen is, maar het is gewoon fijn om te weten dat de ziekte nog niet is teruggekomen zodat ik nog wat meer tijd heb om met mijn vrouw en kinderen van het leven te genieten."

Neurochirurg Vincent is nog niet helemaal overtuigd van de effectiviteit van de nieuwe behandeling. "Hij is nu 10 maanden verder en relatief jong. Met een normale behandeling zou hij na een jaar ook nog kunnen leven", legt hij uit. "Ik zou graag willen zien hoe het over 2 of 3 jaar met hem gaat. Want hoewel 20 procent langer dan twee jaar leeft, is dat bij het IDH-wildtype dat hij heeft vaak niet het geval."

Er wordt momenteel wereldwijd, en ook in het Erasmus MC, veel onderzoek gedaan naar de effecten van immunotherapie op verschillende vormen van kanker. "We weten dat het helpt bij melanomen en vormen van longkanker, maar verder is het effect nog niet aangetoond", zegt Vincent. Hij benadrukt dat er tijd nodig is om goed onderzoek te doen en er niet te vroeg te juichen. "Ik wil niet pessimistisch zijn, maar er zijn in het verleden veel hoopvolle medicijnen geweest die uiteindelijk niet de oplossing waren."