Gaan we dood aan het leven?

Met enige regelmaat duiken er cijfers op die moeten helpen mensen een beeld te vormen van de risico´s die bepaalde gewoontes met zich meebrengen. Dus je zult een foto moeten tonen van iemand die veel te jong een amputatie van de onderbenen heeft ondergaan vanwege diabetes2, een ziekte die te voorkomen is, of je strooit met sterftecijfers. Epidemiologen komen dan met schattingen en interpretaties van bestaande gegevens. Dat kan nooit nauwkeurig zijn, maar het geeft in ieder geval een indicatie. Twee weken geleden verscheen een onderzoek waaruit zou blijken dat jaarlijks wereldwijd 200.000 mensen overlijden door de ´chronische´ consumptie van drankjes waaraan suiker is toegevoegd. We noemen dat frisdranken en ik vraag me altijd af wat er zo fris aan de op kinderen en jongeren gerichte marketing van die drankjes is. Ik geef toe dat je erover kunt discussiëren. Waarom komt het niet door het eten van junkfood in algemenere zin? En is het cijfer niet vertroebelend dat we weten dat frisdrankconsumenten ook meer junkfood eten? Een kniesoor die daar op let. Laat het 150.000 zijn of zelfs 120.000, dan is het nog een indrukwekkend aantal. Op een wetenschappelijke conferentie in San Francisco vorige week werd bekend gemaakt dat de helft van de wereldbevolking teveel zout gebruikt en er kwam een officiële verklaring: wereldwijd overlijden jaarlijks 2,3 miljoen mensen door gebruik van teveel zout. Overheden werden aangespoord meer te doen aan het beperken van het zoutgebruik. 2,3 miljoen niet noodzakelijke stergevallen is veel, maar het kan weer niet op tegen het aantal sterfgevallen dat wereldwijd jaarlijks aan roken te wijten is: 6 miljoen. En wat denk je dat er gebeurt als je meerdere van die riskante gewoontes combineert? Dat staat sinds kort op een pakje sigaretten dat je in de VS koopt: “als je diabetes 2 hebt en rookt moet je serieus plannen maken voor wat je na de amputatie van je benen gaat doen”. Er gebeurt werkelijk van alles om mensen te doordringen van de risico´s die ze lopen. Het is de basis voor een samenleving die gebaseerd is op de vrije wil (een eigenschap van het brein waar overigens door veel deskundigen aan wordt getwijfeld): je moet weten wat de keuzes zijn van wat je koopt, wat je doet, wat je nalaat voordat je überhaupt iets kunt willen. Omdat ik graag informatie doorgeef zodat mensen aan de hand daarvan zich af kunnen vragen of ze dat echt willen schreef en twitterde ik erover. Dat doe ik wel vaker. Het kan me weinig schelen of mensen zich er iets van aantrekken, maar het is wel goed als ze beseffen hoe hun toekomstperspectief door bepaalde gewoontes kan veranderen. Behalve dat ik boze reacties in hoofdletters krijg waarin ik van bemoeizucht word beschuldigd (iets dat zulke mensen niet doen als ze ongevraagd worden blootgesteld aan advertenties waarin ze verleid worden tot ongezond gedrag over te gaan), reageren ook veel mensen zogenaamd filosofisch. Ze schrijven me: tja we gaan dood aan het leven. Of iets vergelijkbaars in net andere woorden. Ze doen daarmee of het onvermijdelijk is dat je in het leven gaat roken, dat je te veel zout binnenkrijgt. Kijk, als je 50 bent en je rookt nog steeds, dan zullen we uit respect maar denken dat je het echt zelf wilt en bewust het bijbehorende risico accepteert, maar een leefwereld waar een derde van de bevolking rookt en allerlei privileges heeft om het op bepaalde plaatsen te doen suggereert aan kinderen en jongeren dat het normaal is. Iets wat bovendien ook nog bevorder wordt door sluikreclames voor roken in films zoals Skyfall. Ik zal het maar even verklappen: roken is niet normaal, hoort niet bij het leven. Het is een vreemde gewoonte die dankzij miljarden kostende promotie onder de wereldbevolking is verspreid. En het feit dat mensen geen idee hebben van het feit dat als ze een pizza eten ze hun dagelijkse maximale hoeveelheid zout en calorieën al binnen hebben is ook zorgwekkend. Heeft ook niets met het leven te maken, maar met gebrek aan variatie in je manier van eten. Een rechtgeaard Italiaan zal op die manier dan ook niet eten. Trouwens ook het toevoegen van suiker en zout aan producten die we kopen, zonder dat we dat beseffen, heeft niets met ´het leven´ te maken. Nee, we weten dat geen van ons alles het eeuwige leven heeft, maar daar gaan we niet dood aan. We gaan dood aan beroertes, infarcten, verkeersongevallen, kanker, blikseminslag, lawines, oorlogen.
Ivan Wolffers, arts, schrijver, hoogleraar