Wilt u alstublieft iets doen om ons eten gezonder te maken?

Opnieuw leren eten! Afgelopen week was ik betrokken bij een televisieprogramma dat pas komende zomer op televisie te zien is. In het programma mag ik een lezing geven over leefstijlverandering en die vindt plaats op verschillende locaties. Terwijl we midden in een supermarkt stonden waar we de gezonde repen hadden bekeken waarin zoveel energie zit dat je met vier van die dingen al genoeg kilocalorieën binnenkrijgt voor een hele dag nodig, de blikjes frisdrank vol ongevraagde suiker die maar 17 cent kosten, de informatie op de verpakking die alleen deskundigen nog begrijpen, en ik uiteindelijk op de groenteafdeling stonden waar ik uitlegde dat slechts een derde van de Nederlandse bevolking de minimaal geadviseerde 200 gram verse groente en/of fruit per dag haalt, zei ik “we zullen opnieuw moeten leren eten als we willen voorkomen dat een groot deel van de bevolking diabetes, hart- en bloedvatziekten, Alzheimer en een reeks andere chronische aandoeningen krijgt”. “Leuk”, zei de regisseur die blij was met een uitgesproken mening en ik dacht: “Wat heb ik nu gezegd?”, want uit de context van het betoog gehaald is het een vreemde opmerking. Mensen eten immers al eeuwen lang en afgezien van het feit dat ze vaak te weinig hadden hebben ze nooit moeite gehad met eten. Als dat niet goed en automatisch in de menselijke aanleg was ingebouwd waren er nu geen mensen. In onze genen zit de voorliefde voor energierijke stoffen – suiker en vet. Daar hoeven we niet over te denken. Het is niet ´toevallig´ dat we dat lekker vinden. In de dierlijke/menselijke evolutie ontstond er een mechanisme waardoor we beloond werden voor dat gedrag waardoor we perioden van schaarste overleefden. We leerden energie op te slaan als het er was. En nog steeds zit dat mechanisme in de mens. Het laten staan gaat tegen onze ´natuur´ in. In de menselijke geschiedenis is het duizenden jaren lang goed gegaan. Totdat we geleidelijk door onze manier van leven steeds minder tijd hadden om zelf voor ons voedsel te zorgen, het steeds meer uit handen gaven, we steeds minder konden bewegen, voor ons werk steeds meer moesten zitten en de natuurlijke balans tussen wat we binnenkrijgen en verbruiken aan energie grondig verstoord werd. De menselijke aanleg bleek in toenemende mate ongeschikt voor de omstandigheden waarin we leven. Een ´mismatch´ noemen deskundigen dat. Grote groepen mensen, worden door die mismatch chronisch ziek. We moeten dat herstellen, maar aan je genen kun je niets veranderen. Geloven in de vrijheid van kiezen van de mens is in dit kader een absurde politieke illusie, want de mens kiest van nature voor energie. Je wil het als het er is en je spaart het door er zuinig mee om te gaan. Nee, we moeten iets aan de omgeving gaan doen. Meer fysieke uitdagingen zodat we wel moeten bewegen en ons eetpatroon aanpassen aan onze aanleg. Dat laatste betekent dat de voedselproductie die we zonder het te beseffen vrijwel volledig uit handen hebben gegeven meer in eigen handen te nemen. Allemaal een moestuintje? Goed idee, maar voor de meesten onhaalbaar. De voedselproducenten zouden hun product moeten veranderen. Maar raad eens wat er gebeurd is. Om te concurreren moeten ze zo lekker dat ze steeds opnieuw worden aangeschaft. Hoe gebeurt dat? Door die producten af te stemmen op onze primaire smaak: suiker toevoegen en vet om het lekker smeuïg of krokant te maken. En door via marketing mensen van jongs af aan te ´leren´ wat lekker is. Er zal overleg moeten komen met de voedselproducten. Wilt u alstublieft iets doen om ons eten gezonder te helpen maken? En dat is meer dan de verpakking groen te maken. Juist als ik de laatste zinnen voor mijn stuk wil typen zie ik de nieuwe New England Journal of Medicine, het prestigieuze medisch vakblad, met daarin een artikel over wettelijke maatregelen (regels) om de voedingsindustrie te dwingen ons een gezondere keus te bieden. Daarin vind ik deze zin: “large corporations continue to use their influence and money to derail public health measures that could reduce their profits.” Zie je wel, ik ben niet de enige die vindt dat we anders moeten gaan eten en dat vooralsnog weinig hoeven te verwachten van BIG FOOD. We zullen moeten leren anders te gaan eten: SLOW FOOD. Natuurlijk moeten we ook meer gaan bewegen, maar dat hoefde ik midden in de supermarkt niet als allereerste op te merken. Ivan Wolffers is arts, pubicist en hoogleraar