Wat is de belangrijkste oorzaak van een depressie? Nieuw onderzoek bevestigt oude wijsheid

Word je wakker met het gevoel dat alles zinloos is? Denk je: ik zal nooit gelukkig zijn. En niets wat ik doe, maakt uit? Hoe vaker je deze gedachten herhaalt, hoe slechter je je voelt. Maar wat komt eerst: de negatieve gedachte of het sombere gevoel?

Duizenden jaren aan psychologie hebben geprobeerd deze vraag te beantwoorden. Sommigen wijzen naar jeugdtrauma’s, anderen naar chemische processen in de hersenen of een gebrek aan sociale verbinding. Maar al 1700 jaar geleden stelde de Griekse filosoof Epictetus: niet de gebeurtenissen zelf maken ons ongelukkig, maar de manier waarop we erover denken. Deze visie vormt de basis van cognitieve gedragstherapie (CBT), ontwikkeld door de psychologen Albert Ellis en Aaron Beck. Hun theorie stelt dat wie anders denkt, zich ook anders voelt. Maar klopt dat echt?

Om dit te testen, analyseerden onderzoekers gegevens van 290 gebruikers van de nieuwe mentale gezondheidsapp Feeling Great. In tegenstelling tot traditionele studies, die achteraf naar stemming vragen, volgde deze app gevoelens en gedachten in real-time.

Gebruikers die hun geloof in een negatieve gedachte volledig loslieten, zagen gemiddeld een afname van 87 procent bij zeven negatieve emoties, en dat in slechts 80 minuten. Een indrukwekkend resultaat. Maar bewijst dit dat gedachten de gevoelens bepalen? Of veranderden de emoties eerst, waarna de gedachten volgden?

Om dit mysterie te ontrafelen, onderzochten de wetenschappers vier mogelijke verklaringen: negatieve gedachten veroorzaken negatieve gevoelens, negatieve gevoelens leiden tot negatieve gedachten, gedachten en gevoelens beïnvloeden elkaar in een vicieuze cirkel of een onbekende derde factor beïnvloedt beide.

Uit statistische analyses bleek dat geloof in negatieve gedachten direct en sterk invloed had op negatieve gevoelens. Andersom was dit effect nauwelijks aanwezig. Dit betekent dat gevoelens grotendeels voortkomen uit gedachten en niet andersom. Geen enkel bewijs werd gevonden voor een vicieuze cirkel of een verborgen derde factor.

Om deze resultaten te bevestigen, herhaalden onderzoekers het experiment met 1393 gebruikers van een geavanceerde AI-versie van de app. De uitkomsten? Vrijwel identiek. Wel vonden ze nu een miniem effect van gevoelens op gedachten, maar dit was nauwelijks merkbaar vergeleken met de invloed van gedachten op emoties.

Deze resultaten ondersteunen sterk de kern van cognitieve gedragstherapie: gedachten vormen onze emoties, veel meer dan emoties onze gedachten sturen. Dit heeft enorme gevolgen voor de manier waarop we psychische klachten behandelen.

De vraag is nu: kunnen mensen zonder langdurige therapie snel hun negatieve emoties verminderen door anders te denken? De cijfers zeggen van wel. Gebruikers die hun geloof in negatieve gedachten loslieten, voelden zich direct beter. Zelfs degenen die hun negatieve gedachten slechts gedeeltelijk verminderden, merkten een duidelijke verbetering.

De impact van deze ontdekking is groot. Digitale interventies zouden een snelle en betaalbare oplossing kunnen bieden voor mensen die worstelen met depressieve gevoelens. De snelheid waarmee mensen hun stemming konden verbeteren, suggereert dat psychische verlichting niet altijd maanden of jaren hoeft te duren.

Toch blijft menselijke interactie van onschatbare waarde. Voor veel mensen zal traditionele therapie essentieel blijven. Maar de wetenschap toont aan: wie zijn gedachten verandert, verandert zijn gevoel. En dat is een inzicht waar Epictetus trots op zou zijn.

Bron: Psychology Today