De ziekenfondsbril van Mark Rutte

Een jaar of wat geleden hadden we in Nederland het ziekenfonds. Het ziekenfonds was voor de arbeiders, de premie was inkomensafhankelijk en ging omhoog naarmate iemand meer verdiende. Tot het magische moment aanbrak waarop je de ziekenfondsgrens doorbrak, je tot de betere middenklasse behoorde en voortaan ‘particulier’ verzekerd was voor ziektekosten. En, presto, daarmee was je een stuk voordeliger uit. Zo was het tot de hervorming van de zorgverzekering. Vanaf 2006 betaalt iedereen dezelfde premie aan de zorgverzekeraar en krijgen mensen met lage inkomens een zorgtoeslag. In het regeerakkoord van Rutte II keert het ziekenfonds terug als een boemerang. De zorgpremie wordt grotendeels inkomensafhankelijk en de limiet voor de premiestijging komt bij drie keer modaal te liggen. Veel hoger dan de oude ziekenfondsgrens. De herverdeling via de zorgpremies compenseert de inkomensgevolgen van de bezuinigingen en lastenverzwaringen die het blauw-rode kabinet in de sociale zekerheid en arbeidsmarkt wil doorvoeren. Dit is de uitruil die Rutte en Samsom tijdens hun onderhandelingen gemaakt hebben: de VVD krijgt bezuinigingen van 16 miljard zodat het financieringstekort in 2017 is teruggedrongen tot 1,5 procent van het bbp, de PvdA heeft bedongen dat de sociale klappen nivellerend verdeeld worden. Klinkt redelijk en er staan ook veel goede dingen in het regeerakkoord. Hervormingen die Balkenende en Rutte voor zich uit hadden geschoven, worden ingezet. Met het slechten van een aantal links en rechts gekoesterde heilige huisjes, de hypotheekrenteaftrek, de werkloosheidsuitkering en de sociale huurmarkt, wordt een begin gemaakt. Maar het bezuinigingspakket van Rutte II staat niet op zichzelf. Rutte I had voor 18 miljard bezuinigingen ingeboekt, daar komen 13 miljard van het Lenteakkoord bovenop. Als Mark Rutte tot 2017 aanblijft als premier, hebben zijn kabinetten in zes jaar tijd bij elkaar een slordige 47 miljard euro aan publieke uitgaven omgebogen en bezuinigd. Daarmee brengt hij de overheidsfinanciën op orde na de dramatische neergang als gevolg van de financiële crisis van 2008, maar een dergelijke budgettaire verkrapping bij een stagnerende economie leidt onvermijdelijk tot koopkrachtverliezen over de hele linie. Misschien hebben Rutte en zijn secondant Blok dit niet voorzien, hebben Samsom en Dijsselbloem het onderschat of hebben Bos en Kamp de cumulatieve effecten wijselijk voor zich gehouden. Misschien was het ook niet te voorzien, omdat de inkomensgevolgen van de opeenstapeling van maatregelen van Rutte I, het Lenteakkoord en Rutte II tot 2017 nauwelijks te becijferen zijn. Koopkrachtplaatjes op het niveau van huishoudens zijn dynamisch. Maar je hoeft niet in Griekenland of Portugal te wonen om te beseffen dat hard bezuinigen in korte tijd alle burgers raakt in hun portemonnee. In Nederland vinden geen dagelijkse demonstraties plaats zoals in Griekenland en Den Haag staat niet in brand zoals Athene. Maar gealarmeerd door de krant van wakker Nederland komt de VVD nu in opstand. Dat is uitzonderlijk, liberalen zijn niet zo van de barricades. Het biedt nauwelijks troost dat straks de PvdA aan de beurt komt. De sociaaldemocraten koesteren zich nu in de luwte maar ze kunnen zich opmaken voor protesten tegen ingrepen in de sociale zekerheid. Er zal ongetwijfeld het een en ander worden aangepast want de afgang om al na een week het nieuwe kabinet te zien struikelen zullen de PvdA en de VVD niet voor hun rekening willen nemen. Maar als Mark Rutte met Lodewijk Asscher wil doorgaan ontkomt hij er niet aan om zijn designbril te vervangen door een ziekenfondsbril.