Keert Nederland zich tegen buitenwereld? Eigen volk eerst ?

HET BUITENLAND VOOR THUISLANDERS Nederland, hoor je vaak zeggen, is steeds meer met zichzelf bezig. Het verschuilt zich achter de dijken, is in verwarring, heeft de luiken gesloten. De boosdoener is het populisme, dat zich tegen de buitenwereld keert en het eigen volk eerst stelt. Een deel van deze kritiek was ook te horen bij Marion van Royen, die tegen haar zin moet stoppen als correspondente in Latijns-Amerika voor het NOS-journaal (dat volgens iedereen ook steeds provincialer en trivialer wordt). Een deel van deze kritiek snijdt hout. Elke buitenlandjournalist weet dat redacties vooral in hippe binnenlandonderwerpen zijn geïnteresseerd, en dat bij budgetgevechten 'Verweggistan' als eerste in aanmerking komt voor bezuinigingen. Daar komt bij dat veel buitenlandse kwesties al decennia spelen. Het conflict tussen Israël en Palestijnen, wie wil daarover nog lezen? De ellende in de wereld houden we liever op afstand. Wat niet wil zeggen dat we geïnteresseerd zijn in landen waar het tegenwoordig economisch beter gaat, zoals Brazilië of Mexico. Het zijn ook normale menselijke afweerreacties. Het hemd is nader dan de rok. Bovendien had het volk geen inspraak over wat de hobby's van de elites heten te zijn. De kater van de euro heeft Europa bepaald niet populairder gemaakt. Maar hier zit ook het tegenargument. Met Europa was vroeger alleen een groep academisch geschoolde specialisten begaan, nu roept het onvrede op die de interesse voor het onderwerp heeft vergroot. Een negatieve interesse, maar toch. En het is bij nader inzien niks nieuws dat elk thema in het buitenland door een Nederlands prisma wordt bezien. Dat gebeurde vroeger ook. Deels kwam dat door een koloniaal verleden, waardoor de Derde Wereld op onze aandacht en hulp kon blijven rekenen. Israël en Zuid-Afrika maakten emoties los die rechtstreeks te maken hadden met onze eigen verleden en niet te vergeten 'de oorlog' (zoals wij die meenden te hebben meegemaakt, wat meestal neerkwam op verhalen uit de tweede of derde hand). Ook in de jaren tachtig werd door specialisten al geklaagd over de 'verbinnenlandisering' van het buitenlands beleid. De 'hollanditis' rond de kruisraketten deed in nationalisme niet onder voor het 'nee' tegen de Europese Grondwet. En uit onze nadruk op mensenrechten sprak ook een sentiment dat de hele wereld net zo moest zijn ingericht als ons eigen land. Bij de gidslandgedachte ging Nederland het buitenland voor. Vond de uitzending van Dutchbat naar Srebrenica plaats omdat we wisten hoe de Balkan in elkaar zat, of ging het om andere zaken? De vraag stellen is hem beantwoorden. De Haagse politici wilden met de grote jongens meedoen en kregen de kous op de kop. Het buitenland bleek zich vaak anders te gedragen dan onze elites hadden gedacht en hoe onze correspondenten erover berichtten. En niet alle interesse is verdwenen. Op internetsites wordt druk gediscussieerd over de islam, al is de toon niet helemaal zoals nette mensen die wensen. Hetzelfde geldt voor immigratie, een fenomeen dat toch echt met het buitenland heeft te maken (en niet te vergeten: met het binnenland), maar dat voor internationalisten lang taboe was. Het is waar dat de boze buitenwereld in Nederland nu met meer grimmigheid en argwaan wordt bekeken dan vroeger, maar ook de idealistische kijk komt telkens naar boven. Vier jaar geleden wist Barack Obama nog tot een ster uit te groeien, alsof de Verlosser op aarde was teruggekeerd. Het idee dat wij in Brazilië geïnteresseerd moeten zijn om Brazilië zelf, wordt vrees ik alleen aangehangen door mensen die toch al iets met Brazilië hadden en daar een professioneel belang bij hebben. Daar is niks mis mee, maar verlang van de rest van de Nederlanders niet dat die er ook zo over denken. Want dat doen ze niet en hebben ze ook nooit gedaan. Het ligt zelfs voor de hand dat er een 'onttovering' van het buitenland plaatsvindt nu steeds meer landgenoten de wereld rondreizen en hun eigen ervaringen vooropstellen. Het buitenland gaat dan niet alleen op het binnenland lijken, maar alles wat niet aan het binnenland bevalt, komt door het buitenland. En voor internationalisten (of kosmopolieten) ligt het precies andersom. Zij zien niet alleen hun kennis van het buitenland in exclusiviteit (en waarde) verminderen, maar moeten zich ook gaan verdiepen in hoe binnenlanders (die altijd een beperktere horizon hebben) het buitenland zien. Het is een democratiseringsproces waarbij elites de luiken moeten openen voor wat er onder het eigen volk leeft. Het resultaat bevalt niet altijd en zorgt voor nog meer onderlinge vervreemding. Alle irritaties en misverstanden die dat oplevert, over de grote wereld en het eigen land, los je niet in het buitenland op, maar thuis.