David Cameron schetst een 'slow motion moral collapse' en een 'broken society'. Zijn land lijkt op weg naar de afgrond en hij weet niet beter dan 'gebroken gezinnen' daarvan de schuld te geven. Het is duidelijk dat hij zich niet verdiept heeft in de
psychologie. Een beetje ontwikkelingspsychologie van de adolescentie was anders wel handig geweest.
Hersenonderzoek toont aan dat adolescenten anders denken dan jong-volwassenen en die op hun beurt weer anders dan mensen van middelbare leeftijd. We moeten adolescenten voorlichten hierover en hen helpen om hun gedrag beter te leren reguleren. Ze beseffen vaak niet dat ze door stommiteiten hun toekomst in de waagschaal leggen. In ieder geval verdienen ze een 2de kans.
De ene adolescent is echter de andere niet. Experimenten met mensen die een spel spelen waarbij je geld kan winnen (vanuit de zogenaamde economische speltheorie), tonen aan dat sommige mensen streven naar zoveel mogelijk winst op de korte termijn. Zij handelen altijd vanuit hun eigen belang en houden zich niet aan de regels (zelfs als dit hen schade op de lange termijn oplevert). Anderen overtreden de regels soms, terwijl coöperatievelingen dit pas zullen doen als zij herhaaldelijk door anderen benadeeld worden. Waar je ook komt, tref je graaiers, opportunisten en coöperatievelingen aan. Zo ook bij
jongeren.
De verniel-en-graaicultuur van de Engelse jeugdbendes is een klassiek voorbeeld van het nastreven van instant satisfaction en het verwerpen van de algemeen geldende regels. Social media vergemakkelijken de snelle mobilisatie van mensen die behoefte hebben aan lol/actie/een kick op korte termijn. Maar deze strategie kan volgens de speltheorie alleen succesvol zijn als hun publieke reputatie ongeschonden blijft. Dat laatste is een teer punt. Relschoppers zoeken contact met soortgenoten, maar het zijn onstabiele relaties. 'Vrienden' die je leert kennen via sociale media, kun je ook op stel en sprong weer kwijtraken en zo ook je reputatie en status. Nu ben je populair en morgen ben je 'out'. Bovendien kun je in de anonimiteit van een groep makkelijk de remmen los gooien (
WIK), maar als anderen zich tegen je keren en je bv. aangeven bij de politie of als je herkend wordt op tv-beelden gaat je reputatie eraan.
Het gedrag van deze jongeren wijst iedereen af, maar zijn zij zoveel anders dan de graaiers en de opportunisten in de financiële wereld? Kennelijk wijzen we een driedelig grijs pak minder snel af dan een hoodie, ook al is het financieel verlies door bankiers vele malen groter dan de schade die de jonge relschoppers aanrichtten.
De draconische straffen die nu worden opgelegd aan de relschoppers zijn geen oplossing. Rechters spreken strenge straffen uit om 'een voorbeeld' te stellen. Eigenlijk is dat ook je reinste opportunisme, winstbejag op korte termijn en het met de voeten treden van de gangbare regels. Over een 'voorbeeldfunctie' gesproken ...