4 belangrijke dingen die je moet weten over de regeringscrisis in Malta

De minister-president van Malta, Joseph Muscat, maakte gisteravond bekend dat hij in januari zal aftreden. Aanleiding zijn de ontwikkelingen rondom de moord op onderzoeksjournaliste Daphne Caruana Galizia in oktober 2017.

CorruptieDankzij inspanningen van een internationaal team van journalisten is achterhaald dat een van de machtigste zakenmannen van het eiland, Yorgen Fenech, hoogstwaarschijnlijk de opdrachtgever is van de moord. Reden is dat Caruana Galizia onder meer had ontdekt dat hij smeergeld heeft betaald voor een aanbesteding van de stroomvoorziening op Malta. Daarbij is de hoogste ambtenaar en in elk geval één minister betrokken. Of zij ook van de moord wisten of er zelfs mede opdracht toe hebben gegeven, moet nog worden onderzocht. De premier heeft zijn politici altijd beschermd. Vraag is of hij erg naïef was, wel degelijk op de hoogte was van de corruptie of er zelfs aan mee heeft gewerkt.

Panama PapersFeit is dat topambtenaar en vertrouweling van de premier, Keith Schembri, en toerismeminister Konrad Mizzi genoemd zijn in de Panama Papers. Zij hadden een rekening in Panama waarop Fenech het smeergeld voor de aanbesteding zou storten. Naar verluidt had de vrouw van premier Muscat ook een rekening in het midden-Amerikaanse land.

Eigen hachje reddenDat de premier pas in januari aftreedt, wordt door veel Maltezen gezien als een manier om zijn eigen hachje en dat van zijn beste vrienden te redden. Als minister-president kan hij immers proberen invloed uit te oefenen op het verloop van het onderzoek. Of dat ook zo is, is onduidelijk, maar de Maltese politiek heeft al snel de schijn tegen.

NuanceIn de Nederlandse media wordt Malta vaak weggezet als een belastingparadijs en schurkenstaat waar corruptie aan de orde van de dag is. De ontwikkelingen rond de moord op de journaliste bevestigen dat beeld alleen maar. Toch zijn er vier dingen die je moet weten voor een iets genuanceerder beeld van het eiland.

1. Corruptie staat niet gelijk aan moord
   Er is veel corruptie in Malta en ongetwijfeld is er van alles mis met de nauwe banden tussen politiek en bedrijfsleven. Toch is nog niet gezegd dat politici met de moord te maken hebben. Dat moet nog worden onderzocht. Ook de rol van de premier is nog onduidelijk. Het ziet er niet best uit, maar iemand is onschuldig tot het tegendeel bewezen is.
2. Corruptie ligt op de loer, vanwege de geringe omvang van Malta
   Er wonen maar iets meer dan 400.000 mensen in Malta. Iedereen kent iedereen. De sociale klassen leven gescheiden van elkaar. De bovenklasse woont bij elkaar in enkele noordelijk gelegen plaatsen. Ze gaan naar dezelfde privéscholen. Hun families zijn vaak al eeuwenlang bevriend. De minister-president zat bij wijze van spreken bij de belangrijkste CEO's in de klas. Hun vaders gingen naar dezelfde voetbalclub en hun opa's hebben de eerste wegen aan gelegd. Het maakt het lastig om zaken en privé gescheiden te houden. Het is geen excuus, wel een verklaring.
3. De politiek is niet hetzelfde als de Maltese bevolking
   De Maltese bevolking verzet zich al decennia tegen de corruptie in het land. Niet voor niets was het blog van Daphne Caruana Galizia een van de populairste van het land. Zaken als corruptie en belastingontduiking betreffen slechts een heel kleine bovenlaag van de bevolking. De meeste mensen hebben financieel gezien een normaal bestaan, beter dan in de meeste Zuid-Europese landen. Enerzijds profiteren ze van de gigantische economische groei die het eiland doormaakte, anderzijds hebben ze last van snel stijgende huizenprijzen, maar over het algemeen heeft het land een periode van enorme vooruitgang achter de rug.
4. Malta ligt onder een vergrootglas
   Of het nu gaat om het verkopen van paspoorten of het gunstige fiscale klimaat, Malta ligt, terecht ook, onder een vergrootglas in de Europese Unie. Maar we moeten niet vergeten dat er meer landen paspoorten of verblijfsvergunningen verkopen, zoals Oostenrijk, Cyprus en Bulgarije. Er zijn meer landen die genoemd worden als belastingparadijs, zoals Ierland, Luxemburg en zeker ook Nederland. In Italië en Oost-Europese landen is ook veel corruptie. Deze landen scoren lager op de internationale corruptie-index dan Malta. Het maakt Malta niet beter, het geeft wel aan dat andere landen eveneens niet brandschoon zijn.