Correspondent in Polen en Hongarije: "Toen mensen doorhadden wat er gebeurde, was het te laat"

Dat je de correspondent in Oost-Europa gaat bellen om de Nederlandse verkiezingsuitslag te duiden, klinkt zorgelijk. Toch is het de nieuwe werkelijkheid. De Volkskrant sprak met correspondent Centraal- en Oost-Europa Arnout le Clercq, die ons waarschuwt: 'Wees alert.'

Zelf woont Le Clercq in Polen, waar net als in Hongarije extreemrechts aan de macht kwam, met alle gevolgen van dien. "In Nederland verwachten velen dat het niet zo’n vaart zal lopen. Ze wijzen op de Nederlandse grondwet en onze sterke instituties. Maar Polen en Hongarije laten zien dat de maatschappij en de toon van het debat al ingrijpend kunnen veranderen voordat de grondwet wordt aangepast", zegt de correspondent.

"Ook zijn er overeenkomsten in retoriek. Wilders stelde na zijn verkiezingsoverwinning dat ‘het volk had gesproken’. Het idee dat achter een verkiezingsresultaat een soort ‘volkswil’ zit, zie je ook in Polen en Hongarije. Toen Orbán in 2002 de verkiezingen verloor, zei hij: ‘Wij kunnen niet in de oppositie zitten, want de natie kan niet in de oppositie zitten.’ De Poolse parlementariër Kornel Morawiecki, de vader van PiS-premier Mateusz Morawiecki, zei in 2015 dat ‘het welzijn van de natie boven de wet staat’. Zijn woorden kregen in het parlement een daverend applaus."

Maar Le Clercq nuanceert ook: "Daarbij moet ik wel benadrukken dat de manier waarop politiek in Nederland functioneert, radicaal anders is dan in Polen en Hongarije. Daar was de politieke cultuur, ook voor Orbán en PiS, er een van conflict, terwijl de Nederlandse politieke cultuur wordt getypeerd door consensus en compromis. De parallellen zitten meer in de verharding van het maatschappelijke debat en de retoriek van politici."

En het voltrekt zich ongemerkt. "Wat ik de afgelopen jaren vaak heb gehoord, is dat het lang duurde voordat mensen doorhadden wat er gebeurde. En toen ze het doorhadden, was het eigenlijk al te laat. Als een rechts-populistische partij aan de macht komt, moet je alert zijn, ongeacht wat ze zeggen over hun intenties. Misschien wordt de soep in Nederland niet zo heet gegeten als ze wordt opgediend, maar we moeten heel alert zijn op de taal en acties van dit soort politieke bewegingen."

Bron(nen): De Volkskrant