Kan de VVD zomaar Yesilgoz tot premier maken als Rutte verdwijnt?

De kans is heel groot dat Mark Rutte ruim voor de zomer wordt benoemd tot hoogste baas van de Navo. Die benoeming gaat pas in in het najaar, maar het is niet goed denkbaar dat hij intussen premier blijft. Hij heeft dan immers niet alleen meer het Nederlands belang te dienen.

De VVD mag de vervanger leveren. Komen de andere regeringspartijen daar verder niet aan te pas? De Volkskrant zocht het uit.

"Een bron in de VVD-top bevestigt dat de partij rekening houdt met dit scenario en zich voorbereidt op de eventuele vervanging van Rutte. Wie daarvoor in aanmerking komt, wil niemand zeggen, maar het ligt voor de hand dat VVD-leider Dilan Yesilgöz vooraan staat. Zij staat bekend als eerzuchtig en zal die kans vermoedelijk niet graag aan zich voorbij laten gaan. Zelfs als ze maar een paar maanden demissionair aan het roer mag staan, wordt ze in de historische annalen bijgeschreven als eerste vrouwelijke premier én eerste premier van niet-Nederlandse herkomst.

Onduidelijk is of de VVD in zijn eentje kan bepalen wie Rutte tijdelijk gaat vervangen. De gebruikelijke procedure bij de tussentijdse vervanging van andere ministers is echter dat de partij van de vertrokken minister een nieuwe kandidaat voordraagt, wiens benoeming de ministerraad vervolgens bekrachtigt. Meestal is de instemming van de ministerraad een formaliteit, zoals bij de vervanging van minister van Financiën Sigrid Kaag door oud-D66-Kamerlid Steven van Weyenberg.

Maar het premierschap gaat gepaard met een bepaalde statuur (de 'premierbonus'), die de andere drie regeringspartijen Yesilgöz wellicht niet gunnen nu de formatie moeizaam verloopt. Het is niet ondenkbaar dat er nog dit jaar nieuwe Tweede Kamerverkiezingen gehouden moeten worden. De premierbonus zou dan electoraal voordelig kunnen uitpakken voor de VVD-lijsttrekker.

In het reglement van orde van de ministerraad staat vermeld dat die moet instemmen met ministersbenoemingen, en de VVD heeft in de ministerraad geen meerderheid. Maar de Grondwet zegt daar niets over. Daarin staat alleen dat de minister-president benoemd wordt per koninklijk besluit. Bronnen bij D66, CDA en ChristenUnie zeggen dat de VVD Ruttes vervanging nog niet bij hen heeft aangekaart.