Ombudsman: overheid leert nauwelijks van grote hersteloperaties

De overheid leert nauwelijks van de opgedane ervaringen uit grote hersteloperaties, zoals die voor de toeslagenaffaire en de aardbevingsschade in Groningen. Bij het opzetten van een hersteltraject wordt het wiel steeds opnieuw uitgevonden, concludeert de Nationale ombudsman Reinier van Zutphen na bestudering van tien hersteloperaties.

Volgens Van Zutphen wordt bijvoorbeeld een aanpak waarmee eerder uitgebreid ervaring is opgedaan niet opnieuw gebruikt in andere hersteltrajecten. Ook de opgedane kennis wordt amper geraadpleegd.

In het rapport van de ombudsman dat dinsdag wordt gepubliceerd, is gekeken naar hoe overheidsinstanties bij de hersteltrajecten rekening houden met de behoeften van gedupeerden. Dat gebeurt hoe dan ook te weinig, aldus Van Zutphen, die voor het onderzoek onder meer sprak met overheidsinstanties en onafhankelijke experts.

Zo wordt gedupeerden voorafgaand aan een hersteltraject bijna nooit gevraagd wat zij nodig hebben. Vaak wordt dat van 'bovenaf' bepaald. Ook tijdens het traject zelf blijven te weinig overheidsinstanties in contact met gedupeerden om te weten te komen hoe ze de hersteloperatie ervaren, stelt de ombudsman.

De ombudsman vindt het verder kwalijk dat de overheid in dergelijke trajecten te bureaucratisch handelt. Overheidsorganisaties besteden veel tijd en aandacht aan verantwoording afleggen en controleren. Terwijl gedupeerden volgens de ombudsman juist behoefte hebben aan een simpel en snel proces.

Dat de behoefte van gedupeerden te weinig centraal staat en de overheid niet leert van voorgaande hersteltrajecten noemt Van Zutphen funest voor bijvoorbeeld het toch al "wankele vertrouwen" in de overheid. "De ombudsman ziet dat sommige burgers in hersteltrajecten nog meer beschadigd raken dan ze al waren omdat het hersteltraject op allerlei manieren tekortschiet. Dan volgt een ramp na de ramp."

Voor het rapport keek de ombudsman naast hersteloperaties voor de toeslagenaffaire en de aardbevingsschade naar die van de vuurwerkramp in Enschede, de watersnood in Limburg, Dutchbat III, de Noord/Zuidlijn in Amsterdam, Chroom-6 bij Defensie, de regeling met persoonsgebonden budget, de uitkeringsregeling Backpay en Q-koorts.

De Nationale ombudsman is ook kritisch op zijn eigen handelen. Bij vijf van de tien trajecten speelde hij zelf ook een rol of doet hij dat nog steeds. Wat hij vooral zou willen is dat er voortaan vooraf gesproken wordt met gedupeerden over hun behoeften en dat die gesprekken vervolgens een centrale rol gaan spelen. "En ga niet maar één keer in gesprek, maar blijf dit tijdens het hele traject doen." Ook moet de opgedane kennis voortaan gedeeld worden.