Stikstofoverschot landbouw daalt tot laagste niveau in decennia

De hoeveelheid stikstof die door de landbouw in de Nederlandse bodem terechtkomt, is in 2023 met 18 procent gedaald. Daardoor is het zogeheten stikstofoverschot op het laagste niveau sinds 1990 beland, becijfert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De afname volgt op een aantal jaren van schommelende cijfers.

In de landbouw wordt vooral stikstof aangevoerd via (kunst)mest en krachtvoer dat aan dieren wordt gegeven. Een deel daarvan komt uiteindelijk terecht in groente, vlees, melk of eieren. Ook gaat een gedeelte naar mestverwerkers. Het stikstofoverschot is het deel dat in de bodem achterblijft of de lucht ingaat. Dan kan het uiteindelijk bijdragen aan het stikstofprobleem, bijvoorbeeld wanneer stikstofverbindingen neerdalen in natuurgebieden die slecht tegen hoge concentraties kunnen, of als het in het oppervlaktewater terechtkomt.

Volgens de laatste cijfers is het overschot inmiddels 57 procent lager dan in 1990. Het grootste deel van die afname werd wel al jaren geleden gerealiseerd. Tien jaar terug stond de afname op 45 procent. Ondanks die afname is volgens onderzoeken van onder meer het RIVM en het Planbureau voor de Leefomgeving nog altijd het grootste deel van de Nederlandse natuurgebieden overbelast met stikstof. De rechtbank bepaalde deze week nog dat de overheid daar te weinig tegen doet en daarmee onrechtmatig handelt.

De CBS-cijfers laten zien dat een combinatie van factoren de afname in 2023 heeft veroorzaakt. Zo waren er minder varkens dan een jaar eerder en zat er wat minder stikstof in het voer dat ze kregen, wat in die sector 8 procent minder stikstofproductie opleverde. Ook het weer werkte mee: 2023 was een nat jaar waarin gras relatief hard groeide en een vrij hoog stikstofgehalte bevatte. De hoeveelheid stikstof die via dat gras van het land werd afgevoerd, lag bijna een kwart hoger dan een jaar eerder. Van dat gras wordt veevoer gemaakt.

De stikstofproductie van koeien ging juist een fractie omhoog, wat vooral samenhing met de samenstelling van hun voer. Volgens de CBS-cijfers bleef de hoeveelheid stikstof die de lucht inging in 2023 ongeveer gelijk aan het jaar daarvoor.

Op de langere termijn spelen veel verschillende factoren een rol in het stikstofoverschot. Het CBS noemt naast het voer bijvoorbeeld ook het aantal dieren in de veehouderij en innovaties als stalsystemen en emissiearme bemesting.