Deze hoogleraar maakt gehakt van mindfulness: "Het wordt misbruikt om productiviteit te verhogen"

Mindfulness is een gigantische industrie geworden waar inmiddels jaarlijks 1,2 miljard dollar in omgaat. Het is razend populair, ook bij grote bedrijven als Google en Intell. Zij bieden meditatieprogramma's aan, niet omdat ze zo begaan zij met hun werknemers, maar zodat ze nog productiever worden.

Emoties onderdrukken"Mediteren is geen vervanging voor therapie," waarschuwt Ronald Purser, hoogleraar management en schrijver van McMindfulness - How Mindfulness Became the New Capitalist Spirituality in de Volkskrant. "Wat ik veel zie, is dat mensen hun emoties niet onderzoeken, maar ze onderdrukken met ontspanningsoefeningen."

Zelf is hij zenboeddhist en al sinds zijn kindertijd geïnteresseerd in oosterse filosofie. "Ik maak me er zorgen over dat mindfulness steeds commerciëler is geworden en door de captains of industry is opgepikt als manier om mensen productiever te maken. De aandachtstrainingen worden ingezet opdat mensen meer werkdruk aankunnen."

Oorzaak van stress"Natuurlijk is stressreductie aantrekkelijk," stelt de hoogleraar. "Maar we leven in een wereld waarin mensen steeds minder collectief verenigd zijn; de vakbonden hebben aan macht ingeboet, veel mensen werken op tijdelijke contracten. Ondertussen wordt de productiviteit opgevoerd. Psychosomatische klachten als hyperventilatie en spierspanning zie ik als de laatst mogelijke vormen van protest. Je lichaam komt als het ware in verzet. Ik denk niet dat het verstandig is om die symptomen te bestrijden door stil op de grond te gaan zitten mediteren. Volgens mij is het beter is om de oorzaak van stress aan te pakken."

Rozijn eten"Ik erger me aan de welhaast neoliberale gedachte die alle verantwoordelijkheid voor stress bij het individu legt: als je maar deze app downloadt, of die cursus volgt, dan kun jij beter functioneren. Alsof externe omstandigheden er niet toe leiden dat je gestrest raakt. Mensen in de VS maken zich het meest zorgen over hoge werkdruk, gebrek aan een ziektekostenverzekering, ze zijn bang om ontslagen te worden. Die mensen zijn er niet bij gebaat om heel mindful een rozijn op te eten, zij hebben behoefte aan politieke en sociale verandering. Daarnaast stoor ik me aan de leegheid van mindfulness: het zijn boeddhistische oefeningen die zijn ontdaan van elke ethische betekenis."

Productiviteit verhogenDe hoogleraar aan San Francisco State University vervolgt: "Zolang het kapitalisme bestaat, proberen werkgevers om de productiviteit te verhogen. Tegenwoordig richt de disciplinering zich meer op het denken van de werknemer. De Duits-Koreaanse denker Byung-Chul Han noemt dat 'psycho-politics'; de manier waarop binnen het hedendaags kapitalisme de geest wordt geharnast. Corporate mindfulness zie ik als de recentste manifestatie hiervan."

De studies die bewijzen dat mindfulness effect heeft zijn al vaker bekritiseerd. Ook Purser zegt hierover: "Die zijn niet zelden onderhevig aan een positivity bias, de neiging om positieve resultaten sneller te beschrijven en publiceren dan negatieve."

Er zijn zelfs signalen dat mindfulness slecht voor je is, weet Purser. "Neurowetenschapper Willoughby Britton van Brown University kwam tot de conclusie dat mensen juist slechter slapen nadat ze mindfulnessoefeningen hadden gedaan. Uit ander onderzoek blijkt dat meditatie onder ruim 80 procent van de respondenten tot angst leidt."

HeadspaceOok over de extreem populaire meditatie-app Headspace is hij kritisch. "Ten eerste vind ik het nogal ironisch dat je een app moet gebruiken om van de stress af te komen die grotendeels wordt opgeroepen door je smartphone. Headspace maakt gebruik van dezelfde methoden als sociale media om je verslaafd te krijgen en het is net zo'n datamining business als veel andere apps: Headspace verdient geld aan het doorverkopen van jouw informatie."

HyperkapitalismeTot slot zegt de hoogleraar nog: "Er is een hardnekkig idee dat stress voorkomt, omdat we niet goed zijn aangepast aan het moderne leven. [..] De onderliggende aanname luidt: er is niets mis met hyperkapitalisme, als wij mensen ons maar aanpassen. Overheden die falen en bedrijven die uitbuiten krijgen zo een vrijbrief en stress wordt zo gedepolitiseerd. Ik zie een parallel met het klimaatdebat, waarin mensen worden aangespoord om vooral afval te scheiden en minder te vliegen, terwijl er op macroniveau weinig gebeurt."

Bron(nen): De Volkskrant