NS vroeg overheid na oorlog om vergoeding voor repatriëring Joden

De NS heeft na de oorlog de overheid gevraagd om de kosten te vergoeden van het vervoeren van Joodse gerepatrieerden die terugkwamen uit concentratiekampen. De spoorwegorganisatie, die tijdens de oorlog ook veel Joden tot de landsgrenzen vervoerde in opdracht van de Duitse bezetter, verwees in de brief naar een besluit uit 1944 waarin vermeld stond dat repatriëring bekostigd zou worden door het Rijk. Dinsdag is het document vrijgegeven bij het Nationaal Archief in Den Haag, dat jaarlijks dossiers opent waarvan de bewaartermijn is vervallen.

De chef van de zogenoemde Commercieelen Dienst van de NS liet weten dat op 25 juli 1945 met een extra trein 395 Joden zijn aangekomen uit Basel in Zwitserland, waar ze eerder opgevangen werden. In de dagen daarna zijn 326 van hen doorgereisd naar Nijmegen, de rest werd per bus vervoerd. In eerste instantie had de NS om een vergoeding gevraagd aan de Joodsche Coördinatie Commissie, maar die verwees de spoorwegorganisatie door naar de overheid. De organisatie hield zich na de oorlog bezig met de opvang van terugkerende Joden.

De brief van de NS is gericht aan het Departement van Sociale Zaken. "Gaarne zullen wij van U vernemen of wij bovengenoemde vervoeren U in rekening kunnen brengen", schreef de NS-chef. De betreffende minister van Sociale Zaken heeft de brief vervolgens doorgestuurd naar de chef van het Militair Gezag, omdat die het bedrag waarschijnlijk moest betalen.

In het vrijgegeven dossier zijn allerlei documenten te vinden van repatriëringsmissie Bern, waarbij 'displaced persons' van Nederlandse komaf werden gezocht. De missie registreerde deze mensen en probeerde vervolgens transport naar Nederland te regelen. Vaak werden de repatrianten eerst opgevangen in kampen. Ook in andere landen waren repatriëringsmissies.

De NS bleef tijdens de Tweede Wereldoorlog spoorwegvervoerder in Nederland. Het bedrijf vervoerde in opdracht van de Duitse bezetter meer dan 100.000 Joden tot aan de landsgrenzen, met concentratie- en vernietigingskampen als eindbestemming. De NS verdiende hier ook geld aan. Het bedrijf heeft in 2005 excuses aangeboden. In 2018 meldde het bedrijf schadevergoedingen te gaan betalen aan overlevenden en directe nabestaanden van mensen die werden afgevoerd richting concentratie- en vernietigingskampen.