Nederlandse oevers vol plastic: "Dweilen met de kraan open"

De oevers van de grote rivieren in Nederland liggen bezaaid met afval, vooral van uiteenlopende soorten plastic. Dat wordt duidelijk uit maandag gepubliceerde onderzoeksresultaten van het project Schone Rivieren. De organisaties achter het project, IVN Natuureducatie en Stichting De Noordzee, noemen het "dweilen met de kraan open".

Op de oevers die tienduizenden vrijwilligers jaarlijks afstruinen om troep op te ruimen, liggen gemiddeld 311 stuks afval per 100 meter. Piepschuim, folie en hard plastic vormen de top drie van meest aangetroffen soorten afval op de oevers van de Rijn, de Maas en andere rivieren. Dit plasticafval vervuilt niet alleen de oevers, maar komt ook in het rivierwater terecht en uiteindelijk in zee. "Gesteld kan worden dat de plasticsoep al in de rivieren begint", concluderen de organisaties.

Ze noemen het "noodzakelijk en urgent" om het afvalprobleem veel meer bij de bron aan te pakken. Dat zo veel vrijwilligers steeds weer helpen bij het opruimen van zwerfafval "is fantastisch, maar kan niet eindeloos doorgaan", vinden de organisaties.

3000 metingen

Sinds 2017 zijn ruim 3000 metingen gedaan, waarbij het afval direct werd opgeruimd. Volgens de onderzoekers komt 39 procent van dat afval van 'industriële activiteiten'. Daaronder vallen bedrijven, bouwplaatsen, de scheepvaart en de visserij.

Consumenten veroorzaken 35 procent van de troep. Dan gaat het bijvoorbeeld om verpakkingen van snoep of chips, plastic drankverpakkingen en sigarettenfilters. Ook wattenstaafjes en sanitaire doekjes worden veel gevonden. Die komen onder meer via zogeheten riooloverstorten in het water terecht. Dit soort afval vormt 7 procent van het totaal. De onderzoekers schatten verder dat 19 procent door directe dumping komt.

Statiegeld op blikjes

Diverse plekken zijn sterk vervuild met nurdles, plastickorrels van enkele millimeters groot die in allerlei producten worden gebruikt. Ze liggen onder meer in de Rotterdamse haven, langs de Maas in Zuid-Limburg en langs de Westerschelde.

De invoering van statiegeld op blikjes en kleine flesjes heeft volgens de onderzoekers "nog niet tot een duidelijke afname" geleid. Ze stellen diverse maatregelen voor om het probleem beter aan te pakken. Zo kunnen overheden het voorkomen van zwerfafval opnemen in vergunningen en aanbestedingen. Om rivieren écht te ontdoen van de afvalstroom, moeten wegwerpverpakkingen plaatsmaken voor "circulaire systemen", vinden de organisaties. Ze overhandigen hun rapport dinsdag aan Tweede Kamerleden.