Over reizigers en toeristen: "We gaan zelfs naar oorlogsgebieden om onszelf te onderscheiden"

Reizen anno 2018 is een statussymbool waarmee je je onderscheidt van anderen. Je wil er mee laten zien dat je geen massatoerist bent, die zomaar een beetje gaat luieren aan een strand. Stel je voor, nee, je gaat op zoek naar andere culturen en onontgonnen plekjes met een sloppenwijkselfie als bewijs van je moed en ruimdenkendheid. Bijzonder hoogleraar filosofie Ruud Welten legt uit hoe treurig dat is. "Iemand die zich profileert als reiziger kijkt neer op toeristen. Toeristen zijn dom en lopen met de massa mee. 'De toeristen, dat zijn de anderen, ik ben niet zo.' Maar de paradox in dit verhaal is dat vrijwel niemand zichzelf als 'toerist' bestempelt; iedereen is 'anders', wat feitelijk elke reiziger weer een toerist maakt. 'Jezelf niet als toerist zien', is juist een kenmerk van een toerist zijn."

Uniek Hij legt uit wat het onderscheid is tussen toeristen en reizigers. "De reiziger komt op plekken waar toeristen niet komen, dit zijn bijzondere - vaak afgelegen - plekken in ontwikkelingslanden. De reiziger eist authenticiteit en kennismaking met andere culturen. En dit is precies hoe nagenoeg elke toerist over zichzelf praat. Hij is op plekjes geweest waar ‘geen toeristen komen'."

Goed doen De reiziger denkt vaak dat hij een bijdrage levert aan de lokale economie, maar daar is Welten kritisch over. "Vooral de touroperators profiteren hiervan. In de landen zelf profiteert vooral een rijke bovenlaag. Landen als Cambodja zijn echter arm met een beperkte economie. Het massale toerisme van 'reizigers' op zoek naar authenticiteit drijft de bevolking uit elkaar en maakt de verschillen tussen rijk en arm eerder groter dan kleiner."

Collectieve dwangneurose Hij spreekt van een collectieve dwangneurose als het gaat om onze zoektocht naar unieke ervaringen. "Vanuit jouw referentiekader als individuele westere toerist zul je niet snel te maken krijgen met het echte leven van de mensen daar. Onbewust zijn we - heel oneerbiedig gezegd - aapjes aan het kijken. Dit gebeurt precies op de momenten dat we claimen 'in echt contact te zijn met de locals'. Het woord 'locals' alleen al. Zo noem je je vrienden thuis toch ook niet?"

"We doen alsof reizen over grote ervaringen gaat, maar in werkelijkheid heeft het daar niets mee te maken. Het gaat erom dat we er geweest zijn, dat we indruk maken op anderen, dat we iemand zijn.” aldus Welten. "De reisverhalen en de perceptie van anderen vormen jouw identiteit, niet de ervaringen op zich."

De Eiffeltoren De bijzonder hoogleraar noemt een doorgeschoten individualisme en torenhoge verwachtingen als oorzaken. En daarin gaan we steeds verder. "Nog niet eens heel lang geleden, in de jaren ’70, was een tripje naar Parijs en de Eiffeltoren al avontuurlijk zat. Die tijd is voorbij. We moeten met bloedende voeten arriveren in Santiago de Compostella of ternauwernood ontsnapt zijn aan inboorlingen om nog tevreden te zijn. Dus gaan we op zoek naar nieuwe ‘niet toeristische’ plekken. Zo is de sloppenwijkselfie aan een opmars bezig en reizen mensen zelfs naar oorlogsgebieden in het Midden-Oosten omdat ze zichzelf willen ‘onderscheiden’ van anderen."

Bron(nen): Metro