Overheid moet voorzichtig zijn met nudging

Met nudging geeft de overheid je een duwtje in de goede richting. Alleen heb je niet om het duwtje gevraagd en ook niet zelf de richting bepaald. De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) roept in haar nieuwste rapport dan ook op tot terughoudendheid. Nudging wordt door de adviesraad omschreven als het sturen van gedrag via automatische en onbewuste denkprocessen. In het bedrijfsleven wordt het al tijden gebruikt: a-merken op ooghoogte, snoep bij de kassa. Ook de Amerikaanse en Britse overheid hebben er weinig moeite mee. In Nederland zijn we er geen fan van, met name omdat de autonomie van burgers al snel in het geding is. De RMO is daarom dieper ingegaan op vragen als: behouden burgers hun vrijheid met nudging of is het paternalistisch, kunnen burgers zich aan nudging onttrekken of is het manipulerend en is nudging altijd in het belang van de burger of spelen politieke doelen een rol? De antwoorden zijn kritisch van toon. De overheid moet zich niet bemoeien met klassieke grondrechten als vrijheid van meningsuiting, de onaantastbaarheid van het lichaam en het recht op privacy. Denk bijvoorbeeld aan onderwerpen als vaccinaties, rituele slachting en orgaandonatie. Dus niet: wie niet aangeeft dat hij geen donor wil zijn, is donor. In een aantal gevallen is nudging goed, oordeelt de Raad. Vooral wanneer het burgers helpt om lastige verleidingen te weerstaan, met name op het gebied van voeding en milieu. Neem bijvoorbeeld het hotel dat de inrichting van het ontbijtbuffet aanpaste. Direct vooraan kwam een mooi verlichte grote mand met appels met daarnaast een bordje: ‘An apple a day, keeps the doctor away.’ Ineens werden er veel meer appels gegeten en minder ongezonde hapjes. Bron: Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling