Rechtsfilosoof: fundamenteel debat nodig over embryo-onderzoek

Nederland zou een fundamenteel debat over wetenschappelijk onderzoek naar embryo's moeten voeren, vindt rechtsfilosoof Charlotte de Kluiver. Het is volgens haar een gemiste kans dat de Gezondheidsraad in het advies dinsdag geen uitspraken doet over waar de morele grens ligt in dit soort onderzoeken.

"De kant van de wetenschap is makkelijk uit te leggen", zegt De Kluiver, die aan de Vrije Universiteit (VU) Amsterdam onderzoek doet naar ethische en juridische kwesties bij genetische voortplanting. "Filosofische kwesties zijn veel abstracter. Maar door die discussie te vermijden, zijn tegenstanders mogelijk niet gerustgesteld."

De Gezondheidsraad adviseerde dinsdag om wettelijk toe te staan dat wetenschappers niet 14 maar 28 dagen onderzoek kunnen doen met embryo's. Volgens de raad is er ethisch gezien niet echt een moment aan te wijzen waarna onderzoek met embryo's ontoelaatbaar is, "behalve laat in de ontwikkeling". Wel hangt het van allerlei factoren af. Een embryo wordt immers als begin van het leven gezien, al ontstaat er pas bij 22 weken iets als bewustzijn en gevoel.

De Kluiver erkent dat de Gezondheidsraad het wel heeft over de "beschermwaardigheid" van een embryo. "Maar waar ligt de morele grens? Ik kan me heel goed voorstellen dat je daar niet uitkomt, maar dit is wel een afweging die de wetgever moet maken." Ze vindt het te gemakkelijk om de grens op te rekken van 14 naar 28 dagen, zonder uit te leggen waar de uiteindelijke grens echt zou liggen.

Ze wijst erop dat het in Nederland verboden is om bijvoorbeeld menselijk materiaal te verkopen, zoals eicellen of organen. "Iets dat van een mens is, mag je niet als een 'ding' of 'instrument' gebruiken." In dat kader kan ook een embryo geplaatst worden. "Als dat embryo enkel ontwikkeld wordt voor wetenschappelijke vooruitgang, niet voor een mens, dan is het wel de vraag wanneer de grens overschreden wordt."

Tegenstanders vrezen mogelijk voor een glijdende schaal, zegt ze, waarin de grens nu opgerekt wordt naar 28 dagen en later nog verder. "Ik begrijp die angst. Het fundamentele debat waar de grens ligt moet echt nog gevoerd worden."

De meeste westerse landen hebben een veertiendagengrens voor wetenschappelijk onderzoek naar een embryo buiten het lichaam. In onder meer het Verenigd Koninkrijk heerst ook de discussie of de grens naar 28 dagen moet. Ook binnen Europa kijken landen nog verschillend naar het onderwerp.