Rouw nabestaanden MH17 in beeld

De documentaire MH17: Het verlies van Nederland toont aan hoe verschillend nabestaanden omgaan met het verlies van dierbaren die vorig jaar op 17 juli omkwamen bij de vliegtuigramp in Oekraïne.

De VARA vroeg documentairemaker Michiel van Erp om een monumentale film te maken die een jaar na dato recht doet aan de collectieve rouw na de nationale ramp. Van Erp nam de tijd erover na te denken: ,,Ik raakte gefascineerd door de onmenselijke situatie waarin de nabestaanden belandden. Hoe ze almaar hopen op identificatie en omgaan met hun verdriet, ook als er geen of nauwelijks menselijke resten terugkomen. Hoe ingewikkeld is dat? Mijn tweede drijfveer was het nationale verdriet. Hoe kun je rouwen als het hele land met je mee rouwt? De mensen stonden volop in de belangstelling van instanties als slachtofferhulp en familierechercheurs van de politie.”

In de film portretteert Van Erp nabestaanden van drie omgekomen gezinnen. Onder hen Mirjam en Sandra Ploeg, die hun vader, moeder en broer verloren en alleen achterbleven in het ouderlijk huis. Van hun vader Alex is niets meer teruggevonden. Van Erp: ,,De meiden zijn nog maar 19 en 22 jaar oud. Ik ben gefascineerd door hun levenslust. Ze proberen het leven te omarmen en vast te grijpen. Hoewel hun oom nog wenst dat het lichaam van zijn broer terugkomt, geven de meiden duidelijk aan dat ze daar geen behoefte meer aan hebben. Letterlijk zeggen ze dat ze inmiddels geen kisten meer willen zien.”

Vertrouwen

Van Erp kreeg ook het vertrouwen van een Surinaams-Javaanse familie. ,,Zij hebben zo’n andere manier van rouwen dan we in Nederland gewend zijn, zo waardig’’, omschrijft de filmmaker, die onder meer getuige was van een voedseloffer en andere rituelen. In Limburg volgde hij afgelopen jaar de ouders en zus van Kim Hally, die met haar man Dave en hun 5-jarige dochter Megan omkwam. ,,Een familie die de uitvaart steeds maar uitstelde, en lang heeft gewacht om zo waardig mogelijk afscheid te nemen.”

,,Ik werd overvallen door alle praktische en lugubere kanten waarmee deze nabestaanden te maken hadden. Soms wilde ik onzichtbaar zijn. Ik vond het zwaar afstand te houden, terwijl ik er middenin zat. Het was heel ingewikkeld om mensen te vragen ons toe te laten in zulke kwetsbare momenten. Daar zijn veel bezoekjes en intensieve gesprekken aan vooraf gegaan. Ik ben ze dankbaar dat ze bereid zijn te laten zien wat ze meemaken. Misschien heeft een ander er nog wat aan, redeneren sommigen.”

Nabestaanden

De film werd onlangs vertoond aan een grote groep nabestaanden in het DeLaMar Theater in Amsterdam. ,,Velen herkenden zichzelf in de verhalen van anderen, dat ook zij moesten wachten op een teken van identificatie. En waar ze allemaal over begonnen, waren de beelden uit Oekraïne, die hun hadden ontroerd.”

MH17: het verdriet van Nederland is donderdag 16 juli om 20.25 uur te zien bij de VARA op NPO1.