Zo worden je persoonlijke gegevens online verhandeld: 'Data zijn de olie van de 21ste eeuw'

Het internet leeft van advertenties. Daar is weinig aan te doen. En voor goede advertenties zijn data nodig van gebruikers, veel data. Of je het daar nu mee eens bent of niet, je hebt het recht te weten hoe bedrijven data verzamelen, wat ze allemaal weten en wat ze er mee doen. Pas dan kun je een weloverwogen keus maken of je bereid bent je data te 'verkopen' en dus je privacy op te geven in ruil voor handige webdiensten.

Elsevier legt in een uitgebreid stuk uit hoe online dataverzameling werkt. Anonimiteit online bestaat niet, zo begint het artikel. Smartphones en tablets identificeren zichzelf online met een uniek MAC-adres. Wie thuis online gaat verraadt zichzelf met zijn IP-adres dat door Ziggo of KPN eenvoudig kan worden gelinkt aan een naam.

Cookies Vervolgens zijn er de cookies. Dit zijn tekstbestandjes die een server informatie geven over de bezoekers van een site. Garry Turkington (47), technisch directeur van het Nederlandse online-advertentieplatform Improve Digital, legt uit: "Wie een website van onze klanten bezoekt, stuurt via cookies automatisch data door naar ons platform. We zien je IP-adres, waar je vandaan komt en het apparaat waarmee je bent verbonden. Als we zien dat je in Duitsland zit en een paar sportpagina’s bezoekt, zou je een advertentie kunnen krijgen van bijvoorbeeld Adidas."

Techgiganten Grootste dataverzamelaars zijn echter Google en Facebook, goed voor driekwart van de groei van online advertentie-uitgaven. Zij volgen gebruikers op diverse websites met zogeheten 'tracking cookies' die een unieke code koppelen aan een internetgebruiker. Steeds wanneer je een website bezoekt met deze cookies word je geïdentificeerd. De trackers van Google zijn op vele sites en platforms actief, waardoor de techgigant zeer specifieke klantprofielen kan opstellen. Met je Google-account maak je jezelf bekend. Zo weet de zoekmachine welke websites je bezoekt, waar je bent geweest en welke video's je hebt bekeken.

De smartphone De smartphone speelt daarin een steeds grotere rol. Gemiddeld kijkt de Nederlander drie uur per dag op zijn telefoon. Facebook haalt al 87 procent van zijn inkomsten uit mobiel. Het toestel is extra interessant voor adverteerders omdat er sensoren voor locatie- en bewegingsgedrag op zitten. Het gaat verder vooral om de data die mensen prijsgeven door akkoord te gaan met de gebruikersvoorwaarden van apps. Het kan daarom geen kwaad om alle apps op je telefoon na te lopen. Zo zijn er gratis applicaties die alle data van smartphones kunnen schrapen zonder dat je daar zelf iets aan hebt. Wees dus kritisch en verwijder apps die enkel je data stelen.

Data zijn als melk Eduard Nandelall (30), onlinemarketingspecialist van reclameconsultant Optimus-Ad: "Data zijn als melk. Nadat een koe is gemolken, gebeurt er van alles mee. Het eindigt als boter, kaas, yoghurt of wordt verwerkt in chocolade. Hetzelfde geldt voor data. Sommige data gaan rechtstreeks naar een adverteerder, andere data worden in stukjes opgeknipt, samengevoegd met andere data en verkocht als datapakketjes. Er zitten zo veel partijen tussen dat het onmogelijk is om te achterhalen welke data waar eindigen."

Trackers The Economist noemde data eerder al de olie van de 21ste eeuw. Ook bij de opkomst van de olie-industrie, zo’n 150 jaar geleden, waren er een paar giganten die de dienst uitmaakten, zoals Standard Oil. Rond de techgiganten Google en Facebook is een hele industrie van datahandelaren ontstaan. Zo ontdekte platform De Correspondent na onderzoek op 456 websites meer dan 4.000 trackers van ruim 400 verschillende bedrijven. Nieuwssite Huffington Post gaat aan kop met meer dan 50 trackers. Nederlandse sites RTL Nieuws en GeenStijl tellen elk 46 trackers.

Maar in de datahandel zijn er ook grote onbekenden, zoals dataverzamelaar Acxiom die persoonlijke gegevens beheert van miljoenen mensen en een omzet heeft van een miljard euro of Rubicon Project, een digitale markt waar data worden geveild. Maar ook Google en Facebook treden op als datahandelaar. Facebook is behalve platform voor adverteerders ook facilitator van advertenties op sites en apps van derden via het Facebook Audience Network.

Datahonger Geloof Facebookbaas Mark Zuckerberg dus niet als hij het heeft over verbeteringen voor gebruikers. We zijn geen klanten, maar producten waar hij geld aan verdient, aldus Elsevier. Privacywaakhonden waarschuwen voor de groeiende dataverzameling van de techgiganten. "Op zich is met het advertentiemodel niet zoveel mis," zegt David Korteweg van Bits of Freedom, "maar het wordt vervelend als er negatieve beslissingen worden genomen op basis van data. Moet iemand die veel naar ziektesymptomen zoekt, straks een hogere zorgpremie betalen? Of: kan iemand die in een slechte buurt met schuldenproblematiek woont, nog wel een lening krijgen? Omdat de markt zo intransparant is, valt dit lastig te controleren."

Bron(nen): Elsevier