Bestaat 'het onderbewuste' wel echt?

Freud bedacht een eeuw geleden dat heel veel in ons leven wordt bepaald door ons 'onderbewuste'.Volgens Freud van het onbewuste een bron van dierlijke driften, die in bedwang moest worden gehouden door het bewustzijn. Van de theorieën van Freud staat weinig meer overeind, maar dat we grotendeels gestuurd worden door ons onderbewuste wel. Maar er is een groeiende vraag onder psychologen en wetenschappers: Wetenschappers geloven niet in dingen die niet zijn waar te nemen, dus wordt naarstig gezocht naar het onderbewuste, dat stemmetje in ons dat ons leven stuurt en ons commandeert dingen te doen die lang niet altijd goed voor ons zijn. We weten dat er iets anders bestaat: namelijk handelingen die je zonder aandacht verricht. Als je naar je werk reist ben je je amper bewust van de route. Je neemt de goede afslag of stapt uit bij de goede halte maar dat doe je - lijkt het - zonder te denken. De pianist moet de eerste keer heel goed kijken welke noten er staan in de partituur. Maar de tiende keer gaan zijn vingers uit zichzelf over de toetsen. Dat fenomeen bestaat en is verklaard door de wetenschap. Het heet of in de theorie van de cognitieve gedragstherapie heet het. Dat fenomeen is ook corrigeerbaar: als je wilt kun je een andere route naar je werk nemen, of een ander akkoord aanslaan op de piano. Zou het kunnen zijn dat het raadselachtige onderbewuste ook zo werkt, vragen psychologen zich af. In ieder geval werkt het bij simpel gedrag zo. Zo weten we inmiddels dat mensen langzamer naar de lift lopen als zij denken aan bejaarden. Ook blijken we onbewust door geur beïnvloed te kunnen worden. De geur van schoonmaakmiddel blijkt er bijvoorbeeld voor te zorgen dat mensen onbewust meer gaan schoonmaken. De kans is groot dat het met gedachten die ons dwars zitten - bijvoorbeeld dat we nergens voor deugen en dus depressief worden - ook zo zit. We denken wel, maar zijn ons dat niet bewust. Dat zou een ingrijpende gedachte zijn. Aan het onderbewuste van Freud zijn we machteloos overgeleverd. Als de negatieve gedachten die we hebben lijken op 'automatisch denken' dan is er veel hoop.

Bron(nen): Psychology Today Scientific American Simply Psychology