Waarom het genetisch manipuleren van embryo's niet per se slecht is

Er ging gisteren een schokgolf door de medische wereld. Tegen alle regels in heeft de Chinese arts He Jiankui het DNA van embryo's gemanipuleerd, waardoor er nu twee meisjes zijn geboren. Een ervan is resistent tegen hiv. De 'designerbaby's' verkeren in goede gezondheid. Toch reageren de meeste wetenschappers vol afschuw. Ze hebben twee belangrijke bezwaren. Ten eerste is de techniek nog niet ver genoeg doorontwikkeld. Nog maar enkele maanden geleden schreven wetenschappers dat de CRISPR/Cas9-techniek, die het mogelijk maakt om stukjes DNA te knippen en plakken, mogelijk kankerverwekkend is. "We kunnen beter nog even wachten met het uitproberen van CRISPR op mensen," de New Scientist, nadat geneticus Allan Bradley van het Wellcome Sanger Institute in Hinxton en zijn onderzoeksteam ontdekten dat het nog maar al te vaak mis gaat. Ze pasten de techniek toe op kweekcellen van muizen en mensen. In twintig procent van alle cellen vonden deleties (mutaties waarbij de hoeveelheid genetisch materiaal afneemt) of herschikkingen plaats van meer dan honderd en soms zelfs duizenden DNA-letters lang. "Het risico bestaat dat een patiënt vroeg of laat kanker krijgt", zei Bradley. "Voordat we overhaast overgaan op klinische proeven bij mensen, moeten die risico’s volledig in kaart zijn gebracht." Een maand daarvoor was er al een andere waarin werd geconcludeerd dat het bewerken van embryonale stamcellen kanker kan veroorzaken. He Jiankui zei in een persconferentie dat hij zeshonderd kankergenen extra goed controleerde bij de baby's om dit probleem op te lossen, maar zijn verklaring is voor de meeste wetenschappers ruim onvoldoende. Het tweede en grootste bezwaar is ethisch van aard. Wat als het straks zover komt dat rijken een baby kunnen bestellen met een haarkleur, IQ en karakter naar keuze? En effent dit niet het pad voor de eugenetica, waarbij we het menselijk ras verbeteren tot een soort übermensch? Zo kan zelfs een nieuw superieur mensenras ontstaan dat ons uitroeit, waarschuwde de Britse natuurkundige Stephen Hawking nog postuum in zijn boek. Een land, zoals China, kan met deze supermensen wereldheerschappij afdwingen. Niet voor niets hebben de twee grootste natuurwetenschappelijke vakbladen en nadrukkelijk op morele gronde geweigerd eerdere succesvolle onderzoeksresultaten te publiceren op dit gebied. Toch valt daar het een en ander tegen in te brengen. Zo ontstond er dezelfde soort ophef toen in 1978 de eerste baby via ivf werd geboren. Ook toen vond men het 'ingrijpen in de natuur' onverantwoord en waren er ernstige morele bezwaren. Nu vinden we ivf doodnormaal. Daarnaast is er zoiets als wet- en regelgeving. Áls we geen wetten maken dan heb je kans op designerbaby's met het tennistalent van Roger Federer, het IQ van Einstein en de looks van Doutzen Kroes. Maar dat is een drogreden van dezelfde aard als bijvoorbeeld het argument tegen de legalisering van softdrugs dat wie begint met blowen vroeg of laat aan harddrugs verslaafd zal raken. Het is niet waar dat zoiets altijd van kwaad tot erger gaat. Dat geldt ook voor de genetische manipulatie van embryo's. Het doel is om aangeboren afwijkingen en ernstige ziektes tegen te gaan. Hoe mooi zou het zijn als mensen met erfelijke ziektes gewoon kinderen kunnen krijgen zonder dat ze hun ziekte doorgeven? En we willen toch dat ieder kind zo min mogelijk hoeft te lijden? Bovendien helpen we moeder natuur al een handje met allerlei tests tijdens de zwangerschap. Zo worden er nauwelijks nog kinderen met het syndroom van down geboren. Daarbij kiezen ouders die kampen met een erfelijke aandoening al vaak voor ivf, waarbij enkel de gezonde embryo's worden geselecteerd. Dat betekent dat soms de helft wordt weggegooid. Het gen repareren is dan efficiënter. Een ander belangrijk bezwaar is tenslotte dat de genetische aanpassingen worden doorgegeven aan het nageslacht, waardoor je dus voorgoed een ander mens creëert. Dat is een enge gedachte. Je moet heel goed weten wat je doet voor je zulke ingrijpende veranderingen in het DNA van de mens doorvoert. En dat is precies waar het momenteel nog aan schort en waarom de Chinese cowboy met zijn vingers van de embryo's af had moeten blijven. Het is nog onduidelijk hoe veilig de techniek is en er is geen wet- en regelgeving om de uitwassen te bestrijden, want natuurlijk willen we niet dat rijke mensen de perfecte baby kunnen bestellen of dat één land oppermachtig wordt door de creatie van übermenschen. Maar stel dat de technologie volledig veilig is én dat het overheden lukt om degelijke wetten en internationale afspraken te maken die alleen toestaan dat er aan DNA wordt gesleuteld om nare ziektes te voorkomen dan zullen eugenetische praktijken beperkt kunnen blijven tot de illegaliteit. En worden er baby's geboren die nooit hiv zullen krijgen, nooit, pak hem beet, schizofrenie of taaislijmziekte.

Bron(nen): New Scientist De Volkskrant Studium Generale/Universiteit Utrecht