Einde van de zesjescultuur: Perfectionisme nieuwe volksziekte onder jongeren

Nederland stond er lang om bekend: studenten namen genoegen met een zes, de middenmoot was goed genoeg. Dat is allang niet meer zo. Iedereen wil excelleren. En nee, dat is niet alleen maar positief. De samenleving stelt steeds hogere eisen aan het individu stelt politicoloog en SCP-medewerker Andries van den Broek in de Volkskrant. "Het ambitieniveau is enorm gestegen en blijft dat doen, terwijl de overheid zich terugtrekt", aldus Van den Broek. Het gevolg is dat mensen tussen de 20 en 50 gemiddeld 51 uur per week bezig zijn met verplichte activiteiten, zoals werk, scholing en zorg. "En vergeet niet: ook onze vrije tijd proppen we vol met ambities," analyseert Van den Broek. Dat wordt bevestigd door tijdbestedingsonderzoeken die aantonen dat we ook in onze vrije tijd niet meer mogen niksen. Nee, dan is het tijd om jezelf te ontplooien, nieuwe ervaringen op te doen of fit te worden. Schrijver van De Prestatiegeneratie Jeroen van Baar noemt perfectionisme niet voor niets de nieuwe volksziekte onder jongeren. Een onderzoek onder Amerikaanse, Canadese en Engelse adolescenten dat in januari verscheen toonde voor het eerst aan dat jongeren steeds perfectionistischer worden. Twintigers voelen 33 procent meer druk van buitenaf om perfect te zijn dan dertig jaar geleden. Ze hadden ook tien procent vaker onrealistisch hoge verwachtingen en eisten 16 procent meer van hun omgeving. "Er is echt wat aan de hand," aldus Jaap van der Stel, lector geestelijke gezondheid aan de Leidse Hogeschool. De wetenschappers stellen dat een meer competitieve, materialistische en individualistische samenleving ten grondslag ligt aan de veranderingen. "Wij in Nederland hebben dezelfde neoliberale agenda," zegt Van der Stel. "En veel sectoren, zoals het hoger onderwijs, zijn zo geïnternationaliseerd dat zich overal dezelfde trends voordoen. Je kunt je er nauwelijks nog aan onttrekken." Zo'n prestatiemaatschappij leidt er toe dat sociale ongelijkheid groeit. "Inkomensongelijkheid heeft een nadelig effect op de maatschappij," aldus socioloog Herman van de Werfhorst van de Universiteit van Amsterdam. "Bij vooral de hogere inkomens leidt inkomensongelijkheid tot minder vertrouwen in de politiek, de rechtspraak en minder vertrouwen in elkaar. Bij laagopgeleiden gaan de scores op persoonlijk welbevinden erdoor omlaag. Daar komt nog bij dat er stress ontstaat aan de onderkant van de sociale ladder waar sociale status niet binnen handbereik ligt." De verschillen zullen alleen maar groter worden. "Kinderen van hogeropgeleide ouders zijn oververtegenwoordigd in de talentklassen en excellentieprogramma's. Niet omdat ze zoveel beter presteren, maar omdat hoogopgeleide ouders en hun kinderen eerder beseffen wat het belang van een onderscheidend diploma is." Ook voor het levensgeluk van jongeren is het alomtegenwoordige perfectionisme waarschijnlijk niet goed. Psychische aandoeningen zijn volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO de grootste risicofactor voor overlijden onder tieners. In Nederland is in tien jaar tijd antidepressivagebruik onder adolescenten met 40 procent toegenomen. Het gebruik van ADHD-medicijnen onder kinderen is in enkele jaren tijd met 50 procent gestegen. Grotere inkomensverschillen, stress, burn-outs, ongelukkige jongeren, het is de prijs die we betalen om aan de top te staan.

Bron(nen): De Volkskrant