Armoede draait niet alleen om geld: "Het is een langdurig proces van ontmenselijking"

Arme mensen, of die nu in Ethiopië wonen of in Nederland, komen meer dan alleen geld tekort. Promovendus Anika Altaf deed onderzoek en legt uit aan Vrij Nederland: "Het menselijke aspect is veel belangrijker dan het financiële aspect. Armoede is een langdurig proces van ontmenselijking."

Eenzaam en donkerAltaf reisde naar Bangladesh, Ethiopië en Benin om te achterhalen waarom westerse ontwikkelingsorganisaties de allerarmsten zo moeilijk weten te bereiken. "Ik kwam erachter dat geld maar een klein onderdeel is van diepe armoede. Het gaat ook om relaties en hoe je over jezelf denkt. Veel mensen zeiden tegen me dat ze minder moeite hadden met honger of weinig geld als ze maar relaties met anderen hadden. De dagen van de allerarmsten zijn vaak eenzaam en donker."

Minderwaardig"Mensen vallen niet alleen buiten de gemeenschap, ze gaan zichzelf ook als minderwaardig beschouwen, als een last. Daardoor ontstaat zelfuitsluiting. Er is een verschil tussen armoede en diepe armoede. Bij “gewoon” arme mensen zijn de sociale relaties vaak nog wel intact, deze mensen zijn vaak nog best gelukkig met wat ze wél hebben. Ik gebruik overigens liever het woord welzijn dan armoede, juist omdat het om veel meer gaat dan geld."

Ze sprak met veel mensen die in diepe armoede leefden. "Sommigen die ik sprak zeiden dingen als: “Ik moet wel slecht zijn, anders zou mijn situatie niet zo zijn als die is.” Of: “Ik ben een soort wild dier.”’

SchaamteIn Nederland is de armoede uiteraard van een heel andere orde, maar toch: het aantal daklozen is het afgelopen jaar verdubbeld. Een op de negen kinderen groeit op in armoede. Altaf denkt dat hun gevoelens dezelfde zijn als elders in de wereld. "Gevoelens van schaamte, zelfuitsluiting en waardeloosheid. Ik woon tegenover Het Leger des Heils en zie daar soms daklozen waar anderen in een boog omheen lopen en met afschuw naar kijken. Ook daar vinden processen van uitsluiting plaats."

"Je kent vast zelf het gevoel van geen oogcontact willen maken met een dakloze omdat je bang bent voor een vraag om hulp. Maar stel je voor hoe het voelt als niemand je wil aankijken. Mensen krijgen zo het gevoel dat ze er niet toe doen, er niet mogen zijn."

Niet geld, maar relatiesNiet alleen de overheid, ook de mensen zelf moeten bijdrage aan de oplossing voor armoede. "Zijn we bereid om met elkaar voor elkaar te zorgen, ook als dat betekent dat we wellicht zelf in materieel opzicht iets moeten inleveren?"

Altaf besluit: "Ik hoop dat mensen zich realiseren dat ze er met die zorg voor anderen in levensgeluk op vooruit zullen gaan, want het is de kwaliteit van relaties die de mate van geluk bepaalt en niet wat je hebt. Dat is ook uit onderzoek gebleken, bijvoorbeeld uit het grote Harvard Happiness onderzoek."

Lees het hele interview in Vrij Nederland.

Bron(nen): Vrij Nederland