Daar zat hij weer in de zaal van de CDU/CSU-fractie in de Bondsdag. Hij, een van de laatste grote Europeanen onder de christendemocraten, omringd door een leger van eurosceptici, die hem bij zijn bezoek aan de Rijksdag met een beleefd applaus begroetten. Helmut Kohl maakt zich terecht zorgen over zijn grote droom van de Europese eenwording. De nooit om een metafoor verlegen zittende Kohl had het vroeger altijd over de twee zijden van dezelfde medaille – de Duitse en de Europese eenheid. Dat was zeker een pakkende formule, waarin hij misschien ook zelf heeft geloofd. Zij is echter vals gebleken. De Duitse eenwording is niet de keerzijde van de Europese eenheid, maar haar antithese. De hereniging van
Duitsland is niet alleen één van de diepere oorzaken van de eurocrisis, maar ook een van de oorzaken van ons onvermogen om die crisis op te lossen. Precies daarin schuilt de eigenlijke tragedie van Helmut Kohl: met zijn grootste politieke triomf (de Duitse eenheid) legde hij de kiem voor de vernietiging van zijn grootste politieke droom (de Europese eenwording).