Media-onderzoeker over nepnieuws: "Het maakt mensen niet zoveel uit of het waar is"

Nepnieuws is niet altijd gemakkelijk te onderscheiden van echt nieuws. Media-onderzoeker Peter Burger probeert het wel, onder meer als oprichter van nieuwscheckers.nl. "Het is niet zo dat je met onware berichten zomaar iedereen voor de gek kunt houden," vertelt hij in New Scientist.

De universitair docent aan de universiteit Leiden deed onderzoek naar broodje aapverhalen. Hij kwam erachter dat er maar heel weinig mensen zijn die een verhaal klakkeloos aannemen. "Wel kwam ik mensen tegen die redeneerden: het maakt me niet zoveel uit of het waar is of niet, het is in elk geval een goede waarschuwing."

Dat zag hij bevestigd in een onderzoek waarin mensen een bericht te zien kregen met de vraag hoe betrouwbaar ze het vonden en of ze het door zouden sturen naar vrienden. "Dan blijkt dat hun antwoorden op die vragen niet met elkaar stroken. Eerst zeggen ze: nee, dit lijkt me niet betrouwbaar. Maar vervolgens: ik denk dat het bericht een goed punt maakt, dus ik stuur het wel door."

Kleine groepBurger denkt dat nepnieuws voor het merendeel van de mensen geen groot probleem is. "Aan de ene kant moet je niet overdrijven. Het is niet zo dat je met onware berichten zomaar iedereen voor de gek kunt houden. Bovendien kun je via sociale media ook met veel meer bronnen in aanraking komen dan vroeger. Aan de andere kant heb je een kleine groep mensen die zich daarvoor afsluit; die in de spreekwoordelijke fabeltjesfuik belandt en daar niet meer uit komt. De bestorming van het Capitool op 6 januari werd voor een belangrijk deel aangedreven door desinformatie en complottheorieën zoals QAnon, over een elite die bestaat uit bloed drinkende satanisten. Zulke verhalen kunnen sommige mensen blijkbaar aanzetten tot het bestormen van overheidsgebouwen."

Ook denkt de onderzoeker niet dat politici bewust nepnieuws verspreiden. "Het lijkt eerder op de manier waarop die klassieke broodjes aap zich verspreiden. Een politicus ziet iets en denkt: dit zou zomaar eens waar kunnen zijn. Vervolgens retweet hij of zij dat met wat eigen woorden erbij, zonder uit te zoeken of het echt klopt. Het is geen bewuste verspreiding van onjuiste informatie, maar je kunt ze wel kwalijk nemen dat ze niet de verantwoordelijkheid nemen om de juistheid te checken."

Bron(nen): New Scientist