David Cameron plaatst een onverteerbare gifpil

Het is altijd moeilijk om heet van de naald een toespraak te beoordelen die vooraf al als 'historisch' is aangekondigd. We wisten dat David Cameron een paar harde noten zou gaan kraken over de Britse verhoudingen tot de EU. We konden misschien ook al weten, al is dat nergens uitgesproken, dat de EU-partners van Groot-Brittannië met de inhoud niet gelukkig zouden zijn. Het feit dat de speech uiteindelijk na veel gehannes in Londen werd gehouden, en niet in Den Haag, wijst erop dat zelfs Nederland en Camerons beste vriend, Mark Rutte, er afstand van wilden houden. En terecht, want de Britse premier heeft een onverteerbare gifpil neergelegd. Dat begint al met zijn constatering dat het hoofddoel van de EU is om welvaart veilig te stellen en dat het niet meer, zoals tijdens de Koude Oorlog, om de vrede gaat. Dat is een totale miskenning van het pacificatiekarakter van het Europese integratieproject en doet net alsof de uitdaging voor de toekomst nog steeds het scheppen van een vrijhandelszone is – wat Groot-Brittannië van oudsher heeft gewild. En dan ook nog zeggen dat de EU op de huidige weg niet verder kan, en dat 'more of the same' tot verdere economische stagnatie gaat leiden, terwijl de eurozone juist controversiële hervormingen aan het doorvoeren is om de euro overeind te houden, en de EU de laatste tien jaar met de nieuwe lidstaten in Oost-Europa een geweldige transformatie heeft ondergaan. Dit alles getuigt van insulaire blindheid. Met die EU-hervormingen kun je het eens zijn of niet, maar 'more of the same' is wat anders. Natuurlijk is Cameron 'voor Brits EU-lidmaatschap', maar dan wel op zijn voorwaarden (nieuwe onderhandelingen en/of een nieuw verdrag). En het Britse referendum dat hij in het vooruitzicht stelt, wordt over zijn eerste regeerperiode heengetild, en gaat er pas komen als David Cameron in 2015 de verkiezingen heeft gewonnen. Dan mag het Britse volk zich in 2017 uitspreken of het wel of niet in de EU wil blijven. Met andere woorden: als Cameron zijn zin krijgt, hangt Britse uittrede uit de EU minsten vier jaar boven de markt. Dat gaat een enorme onzekerheid produceren, een onzekerheid waarop op Britse EU-partners niet zitten te wachten, en naar men mag aannemen het Britse bedrijfsleven en buitenlandse investeerders ook niet. Of het zover komt, moeten we afwachten. De meeste reacties op Camerons gifpil zullen ook wel afwachtend zijn. Maar als eerste reactie zou mijn vraag aan de Britse premier zijn of het 'medicijn' dat hij hier de EU voorhoudt zelf zou willen slikken. En als hij zo nodig een referendum over de EU (en dus ook over zichzelf) wil uitschrijven, moet hij dat nu doen en niet als een belofte voor straks. Want dit is geen euroscepsis of eurofilie, dit is een politicus die z'n verantwoordelijkheid ontloopt. Juist van Britse leiders zijn we beter gewend – veel beter.