De gemeenschap staat op springen

Economische groei en de markteconomie zijn de evangelies waarmee politici hun discipelen om de oren slaan. Lees het Regeerakkoord erop na en luister naar Europese politici. Intussen is in Nederland één op de acht werknemers met een burn-out opgescheept. Depressies zijn tegenwoordig minder het gevolg van jeugdproblemen en steeds meer het resultaat van problemen op het werk. Dat geldt voor meer dan de helft van alle depressieve werknemers. In Europa gaan nergens zoveel mensen naar de psycholoog of de psychiater als in Nederland. We mogen dan in een economische crisis verkeren, de doorgeschoten markteconomie heeft op haar beurt tot een existentiële crisis geleid: er worden steeds meer mensen ziek vanwege het werk. Het moderne mensbeeld ziet de mens als een economische eenheid die zo nuttig mogelijk moet worden gebruikt. Het vervolg wat hieraan wordt gegeven is een kwestie van politieke besluitvorming. Men praat over versoepeling van het ontslagrecht, flexibilisering van de arbeidsmarkt, het belang van de 24uurseconomie en korting op werkeloosheidsuitkeringen. De maatschappelijke gevolgen hiervan komen niet aan de orde. Wat hebben al die economische maatregelen voor effect op het individuele en maatschappelijke gebeuren? Dreigend ontslag, werkdruk, herscholing, bijscholing, etc. Onze samenleving is volledig gericht op en ingericht naar economische motieven. Daar wringt de schoen. Er is momenteel weinig tijd voor gezin, vrienden, familie, kunst, cultuur. Alleen de aandacht voor sport staat nog fier overeind. Er bestaat nauwelijks gevoel deel te zijn van een gemeenschap. Het onderscheid tussen werk en vrije tijd wordt steeds vager. Arbeid. De computer en je smartphone zorgen ervoor dat je altijd bereikbaar bent en kunt blijven werken aan je ‘eigen’ leven. We zijn gereduceerd tot concurrenten van elkaar die alleen het hoofd boven water kunnen houden als we voortdurend werken aan ons eigen kapitaal. Arbeid. Werknemers worden volledig doorgelicht. Testen en toetsen van allerlei aard. Hun hele persoonlijkheid wordt onder de loep genomen. Je moet een teamspeler zijn, kunnen uitvoeren wat van je wordt gevraagd, flexibel kunnen handelen, jezelf permanent bijscholen, assertief zijn - maar ook weer niet te assertief, want dan vlieg je eruit... Zelfs het onderwijs staat in het teken van economische motieven. De arbeidsmarkt. Eind jaren tachtig was ik in Maastricht projectleider van een project dat door het Gewestelijk Arbeidsbureau werd gefinancierd en uitbesteed werd aan de regionale schoolbegeleidingsdienst. Marktgericht Kiezen. Het was de bedoeling dat ik boven tafel zou krijgen wat de schoolkeuzemotieven van leerlingen en ouders zijn, zodat ik op grond daarvan perspectieven zou kunnen bieden op welke wijze die keuze zou kunnen worden beïnvloed ten gunste van de plaatselijke arbeidsmarkt. Ik verdiende goed geld, had een uiterst flexibel arbeidstraject, maar naarmate ik binnen deze sfeer opereerde begon het aan me te knagen. Mijn academische integriteit stond op het spel. Ik was namelijk niet meer dienstbaar naar kinderen en hun ouders, want het bedrijfsleven probeerde een dikke vinger in de pap te krijgen om hun werknemers van de toekomst te kunnen ronselen zodra ze van de basisschool afkomen en hun vervolgtraject gaan bepalen. Ik nam ontslag na enkele jaren. Sindsdien is het onderwijs funest geworden voor de creatieve ontwikkeling van het specifieke individu. Vakken als kunst, cultuur en geschiedenis zijn haast van de kaart geveegd. Nutteloze onzin. Je kunt er geen brood mee verdienen. Het levert geen geld op voor de maatschappij. Wiskunde en allerlei technische vakken zijn tot kernvakken gebombardeerd. Die zijn nuttig voor de samenleving. Studeren aan hogescholen en universiteiten moet dus ook nuttig zijn. Wetenschap moet geld in het laatje brengen. Daarom gaan studenten lenen. Dat heet dan in jezelf investeren. Bovendien moeten ze zo snel mogelijk de arbeidsmarkt op. Enorme druk. Het studentenleven boet daardoor in, met als gevolg dat enorme aantallen studenten de psycholoog of de psychiater bezoeken. We zijn opgescheept met chronische stress. De dominantie van de markteconomie zal in de toekomst nog voor meer catastrofale gevolgen verantwoordelijk zijn. Meer aandacht voor werk leidt tot minder aandacht voor elkaar. De gemeenschap staat op springen en de politiek slaapt.
Boeken van Etienne Kuypers www.etiennekuypers.com Speakers academy Etienne Kuypers