Meer 'inschattingsfouten' van Rutte op komst

HAAGSE BLINDGANGERS Op 12 september leek de Haagse politiek in rustiger vaarwater te komen. Na een crisis die sinds de (onnodige) val van het kabinet Balkenende-IV had voortgeduurd, gaven de kiezers aan VVD en PvdA onverwacht de kans om samen een stabiel kabinet te vormen. Dat moest kunnen, gezien de Paarse samenwerking waarmee beide partijen in de jaren negentig ervaring hadden opgedaan. En de snelle kabinetsformatie wees daar ook op. Maar ai, wat hebben de Haagse onderhandelaars misgekleund en de stemming in het land verkeerd aangevoeld. Bij de VVD brak meteen een opstand uit tegen de inkomensafhankelijke zorgpremie, die inmiddels alweer van tafel is. Mark Rutte heeft voor alle verwarring zijn excuses aangeboden, wat de indruk wekt dat er een vlekje is weggewerkt. Maar uit het interview met Diederik Samsom dit weekend in de Volkskrant rijst een verontrustend beeld op. Samsom toont zich in het vraaggesprek 'trots' op het bereikte akkoord, dat – dacht ik – alweer van tafel is, en heeft het erover dat er met de VVD eigenlijk slechts één afspraak bestaat: Dat beide partijen het tot 2017 met elkaar gaan volhouden. Pardon, doet het er niet toe wat voor afspraken beide partijen in de tussentijd hebben gemaakt? Blijkbaar niet, want Samsom lijkt er helemaal geen moeite mee te hebben dat de inkomensafhankelijke zorgpremie weer is losgelaten. En dat terwijl hij dat nog steeds een goed idee vindt, waar politieke veteranen als Jan Pronk en Rick van der Ploeg er korte metten mee hebben gemaakt. Dat Samsom zo makkelijk van mening verandert, zou je als bewijs van zijn redelijkheid kunnen zien. Niet gek, want Samsom staat net als Wouter Bos te boek als superintelligent, en zulke jongens weten echt wel waarmee ze bezig zijn. Zou je denken. Maar hij zegt ook dat er met dit akkoord heel veel overhoop is gehaald. Alle grote onderwerpen van de laatste tien jaar, waarmee de politieke partijen elkaar in gijzeling hielden, zijn uit de kast gevallen en de onderhandelaars hebben besloten ze allemaal aan te pakken. 'Dan is de kans dat je een inschattingsfout maakt iets groter dan als je alles laat liggen. Dat mag je wel zeggen, zeker als een klein clubje onderhandelaars dat van de eigen daadkracht en intelligentie overtuigd is, het beter meent te weten dan de buitenwacht. Samsom lijkt niet te beseffen dat je binnen de sociale zekerheid niet van alles overhoop kunt gooien zonder voor grote onrust te zorgen. In de samenleving ontstaat dan het beeld van politici die maar wat aanklooien en de burger op elk moment met nieuwe overvallen kunnen verrassen. Politici die als blindgangers aan allerlei knoppen gaan draaien, scheppen sociale onzekerheid in plaats van zekerheid en dragen bij aan een klimaat waarin iedereen – van de hogere tot de laagste inkomens – op de rem gaat trappen. Daar stapt Samsom zo mogelijk nog lichter overheen dan premier Rutte. Veelzeggend is de kop boven het interview: 'Massa's boze mails ... maar over ontwikkelingssamenwerking: nul'. Daarmee geeft de PvdA-leider, een voormalig actievoerder bij Greenpeace, te kennen dat hij er een radicaal andere kijk op nahoudt dan zijn achterban, voor wie het eigen inkomen altijd voorop heeft gestaan. Over dat laatste zou Samsom toch niet verbaasd mogen zijn. Het grootste probleem van de afgelopen tien jaar, de vervreemding tussen de Haagse politiek en hun kiezers, is dus bepaald niet kleiner geworden. Dat doet vermoeden dat ons nog heel wat 'inschattingsfouten' te wachten staan.