Waarom blijven meisjes dun of worden ze dik?

DE GROEPSNORM Een onderzoek bij 237 meisjes van 10 tot 17 jaar in de Verenigde Staten waarbij gekeken werd naar de invloed van media en peer pressure hebben op zelfbeeld, laat zien dat we misschien denken dat de media enorme druk op de verwachtingen van meisjes in die gevoelige leeftijd hebben, maar dat toch peer pressure de belangrijkste oorzaak is van het gedrag van meisjes om dun te worden. Natuurlijk, ergens zullen jonge mensen zien en ontdekken wat de ideaalbeelden zijn waarmee je je kunt vergelijken en waarnaar je denkt te moeten streven om er ´goed´ uit te zien. Dat verschilt per cultuur en zelfs per subcultuur. In Niger is het ideaalbeeld dik. Zelfs een Amerikaanse antropologe die daar een paar jaar lang onderzoek deed voelde de peer pressure om dik te worden. In Europa, Noord Amerika en veel delen van de rest van de wereld waar men vertrouwd is met de moderne media willen meisjes dun zijn. Duizend keer komen jonge sportmannen met platte buiten, brede schouders en smalle taille op tv, internet, in maandbladen weekbladen en kranten langs. Tienduizend keer komen slanke vrouwen met stevige borsten, strakke billen en grote ogen langs en meisjes zien daardoor wat gewenst is. Hollywood en Hilversum, de Linda en de Vogue herhalen dat beeld voortdurend. Maar het is pas door peer pressure dat de meisjes onderling gaan wedijveren en de sociale verwachting voelbaar wordt dat je er zo uit moet zien om populair te zijn. Het is dan ook niet voor niets dat de onderzoekers concluderen dat het niet de televisie en de sociale media zijn die voor negatieve ideeën ten aanzien van lichaamsbeeld zorgen bij meisjes. Nee, het is de groepscompetitie. Het verbaast me echter dat wetenschappers zo naïef één onderdeel van het totale complexe mozaïek van invloeden eruit halen. We zijn nu eenmaal groepsdieren en het gaat in de groep om voortdurend proces om te toetsen wie erbij hoort, wat we normaal moeten vinden en wat niet. Gemiddeld besteden mensen 60 procent van hun communicatie aan geroddel over elkaar. Voortdurend wordt op die manier bij elkaar afgetoetst wie bij de horde hoort en wie niet, waar de grenzen liggen van de regels hoe je je dient te gedragen. Zo werkt een netwerk nu eenmaal en het ene netwerkonderzoek na het andere toont dat aan. Wie even anders is bezit mechanismes om zichzelf te corrigeren, imiteert de anderen en anders word je door de groep gecorrigeerd. Je leert om niet af te wijken en in de groep te passen. Uit onderzoek blijkt dat wie een dikke broer/zus of beste vriend/vriendin heeft 80 procent kans heeft zelf ook dik te zijn. De kans dat als je te anders te worden genegeerd, gepest of het allerergst uit de groep te worden gegooid is te groot. Een van de belangrijkste zichtbare dingen waarop mensen in onze samenleving worden gestigmatiseerd is overgewicht. Omdat we het ook nog in ons hoofd hebben gehaald dat mensen dik worden door gebrek aan wilskracht speelt daar een belangrijke rol bij. Je bent op school de laatste die wordt gekozen, je wordt met overgewicht vaker geweigerd bij een sollicitatie, en als je aangenomen wordt kom je minder vaak in een representatieve functie. Je moet tevreden zijn met een baan in het callcenter. Een Nationale Actie tegen Pesten? Het is een groepsproces waarbij iedereen zich ineens in een proces van nationale bekentenis bekeert tot een oproep iets tegen pesten te willen doen. Maar wat precies? We zijn allemaal wel eens gepest en hebben ook allemaal wel eens gepest. We moeten vooral meer begrijpen hoe die processen in groepen functioneren, begrijpen wie we vinden dat erbij hoort en wie niet en door dat allemaal goed duidelijk te maken worden we ons misschien bewust hoe de horde leeft en handelt. Meer dan een kuddedier worden en beseffen dat het begrip ´normaal´ helemaal niet ´normaal´ is maar een sociaal-culturele constructie. Meer bij Ivan Wolffers