Opinie Frankrijk zit in een diep, diep gat, Misschien redt Trump Macron

zondag, 16 februari 2025 om 7:38

François Bayrou, de vierde premier van Frankrijk in een jaar tijd, wist dat hem problemen te wachten stonden. In zijn inaugurele rede in december erkende hij “allerlei moeilijkheden”: een schuldenberg, politieke strijd en, alarmerend, “de versplintering van de samenleving zelf.”

Dat zag hij scherp, constateert Frankrijkkenner David Broder in de in de New York Times. Want hij toen nog niet wist: daar kwam nog bij dat hij persoonlijk ervan verdacht wordt een oogje te hebben dichtgeknepen toen kinderen werden misbruikt op een school waarvoor hij verantwoordelijk is.

Bayrou heeft geen ongelijk als hij het over gevaren heeft. In Frankrijk is de malaise alomtegenwoordig: In een recente peiling was 87 procent van de respondenten het erover eens dat het land in verval is. De Franse bevolking ziet niets meer in Macron en dus ook niet in diens premier.

De malaise heeft vooral te maken met economische kwesties, van inflatie van energieprijzen en lage investeringen tot de verzwakking van belangrijke industrieën. Maar er is een fundamentelere oorzaak: het afnemende vertrouwen van de burgers in de staat. .

De schuld ligt niet alleen bij president Emmanuel Macron. Decennialang hebben zowel centrumlinkse als centrumrechtse regeringen toegezien op een beheerste achteruitgang van het Franse sociale model. Privatisering en druk op diensten om kosteneffectiever te zijn hebben geleid tot woestijnen in de school- en ziekenhuisvoorzieningen, terwijl politici de luie en doelloze mensen de schuld geven van het overweldigen van de bestaande diensten.

Dat is waar de extreemrechtse National Rally van Marine Le Pen om de hoek komt kijken. De partij wordt vaak gestereotypeerd als een proteststem voor achtergebleven industriële arbeiders, maar haar aantrekkingskracht is veel breder. Hoewel de partij nog steeds achterblijft bij links onder de laagstbetaalden, heeft haar electorale steun zich de afgelopen jaren tot diep in de middenklasse uitgestrekt. Gezien het feit dat mevrouw Le Pen het leiderschap heeft geërfd van haar multimiljonaire vader, lijkt de partij misschien niet de ideale voorvechter van meritocratie.

De belangrijkste zet van de partij is om etnische minderheden, immigranten en armen als een speciaal beslag op de middelen te beschouwen. Volgens onderzoekers als Félicien Faury en Violaine Girard worden de aanhangers van mevrouw Le Pen gedreven door angst voor dergelijke bevolkingsgroepen, maar - interessant genoeg - zijn ze geen voorstander van brede sociale steun, zelfs niet voor blanken. Integendeel, ze identificeren zich steeds meer met waarden als zelfredzaamheid en eigenwoningbezit. Dit is minder honingzoete nostalgie naar het naoorlogse gouden tijdperk dan een 21e-eeuwse uitdrukking van individuele autonomie. Het vraagt om een harde oproep om orde op zaken te stellen, zij het altijd voor iemand anders.

Voor een groot deel van Frankrijk is de opkomst van Le Pen reden tot pessimisme. Haar peilingen voor de volgende presidentsverkiezingen, in 2027, staan op ongeveer 35 procent; gezien het gefragmenteerde partijstelsel in Frankrijk is ze goed op weg om het hoogste percentage in de eerste ronde te krijgen van alle kandidaten in de afgelopen halve eeuw. Bij de parlementsverkiezingen van afgelopen zomer hield een zogenaamd republikeins front van linkse en centristische kiezers de verwachte overwinning van haar partij tegen. Toch leveren de waarschuwingen voor extreem-rechts gevaar steeds minder op.

Misschien stevent Frankrijk niet af op een ramp. Ondanks alle recente zorgen is het land nog ver verwijderd van een staatsschuldencrisis zoals in Griekenland. Hoewel de leningen sterk zijn gestegen, heeft het land de afgelopen kwart eeuw de tekortlimieten van de Europese Unie ruimschoots overschreden zonder het risico te lopen op een economische ineenstorting. De productiviteit en de inkomens van werknemers zijn veel beter dan in buurland Italië. De sociale mobiliteit is niet bijzonder sterk, maar de loonongelijkheid is de afgelopen decennia afgenomen.

Toch is de malaise in Frankrijk niet alleen het gevolg van een oververhitte klaagcultuur of van politieke misstappen zoals de overhaaste oproep van Macron tot vervroegde verkiezingen afgelopen zomer. De Rally National maakt gebruik van een diepere onvrede met het publieke domein, omdat overgebleven elementen van het naoorlogse sociale pact botsen met een toenemende privatiseringsdrang. In sommige gebieden verdedigen vakbonden en sociale bewegingen met hand en tand welzijn en arbeidsrechten. Maar het is minder duidelijk of linkse partijen, die vandaag de dag minder dan een derde van het electoraat vertegenwoordigen, een bredere consensus kunnen opbouwen rond een meer collectivistisch model.

Macron krijgt onverwacht een reddingsboei van Trump. Er is dringend behoefte aan snelle en krachtige leiding in Europa, nu de Amerikanen ons in de steek laten. Het is een kans die hij zeker zal proberen te krijgen. Chruchill was ook een politieke mislukking tot zijn finest hour aanbrak.