Overleden: Dries van Agt, de aardigste oud-premier van Nederland

Dries van Agt (1931-2023)is overleden. Toen hij premier was, werd hij door links verguisd, maar in zijn eigen Christendemocratische kringen was hij geliefd. Hij was de eerste die pleitte voor een herwaardering van normen en waarden. Dat werd door verlicht Nederland ervaren als achterlijk. Maar toen Van Agts verre opvolger Balkende er weer mee kwam was dat weer populair.

Een belangrijk verschil tussen Van Agt en zijn linkse tegenstrever Den Uyl was dat Van Agt aardig was en geïnteresseerd in anderen, terwijl Den Uyl altijd bevangen was door zijn Heilige Vuur, voor een linkser Nederland. Voor journalisten die beide mannen goed kende, was het verschil heel opvallend. Waar Den Uyl vaak niet eens meer wist wie je was, had Van Agt van alles onthouden over de persoonlijke dingen die je hem ooit vertelde.

Links had verwacht dat het CDA - een bundeling van samenwerkende christelijke partijen - geen lang leven zou zijn gegeven. Maar dankzij Van Agt werd het CDA de eerste jaren een groot succes.

Verder viel hij op door zijn zelfspot, zijn relativeringsvermogen en door zijn archaïsch taalgebruik. Toen hij zich wegens ziekte afmeldde voor een ministerraad, liet hij in een briefje weten: „Amice, mijn corpus is in staking gegaan; vergeef me dat ik daarom de steven thans wend naar moeder de vrouw in Nijmegen in plaats van naar mijn onverwoestbare broodheer in het Catshuis.”

Van Agt was sinds het overlijden van Piet de Jong in 2016 op 101-jarige leeftijd de oudste voormalige premier van Nederland. De christendemocraat werd in mei 2019 getroffen door een hersenbloeding, maar herstelde goed. De laatste jaren kwam hij steeds minder in de publiciteit.

De in 1931 geboren Van Agt rolde eind jaren zestig de politiek in. De jurist was door senator voor de Katholieke Volkspartij (KVP) Piet Steenkamp gevraagd mee te schrijven aan het nieuwe verkiezingsprogramma van de partij. Van Agt was vervolgens van 1971 tot 1977 minister van Justitie in de twee kabinetten-Biesheuvel en het kabinet-Den Uyl.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 1977 voerde Van Agt de gecombineerde lijst van KVP, CHU en ARP aan. Deze drie partijen gingen in 1980 verder als het CDA. De PvdA van Joop en Uyl werd bij die verkiezingen de grootste. Maar het was uiteindelijk Van Agt die een coalitie met de VVD van Hans Wiegel vormde en premier werd.