We letten vaak het eerst op iemands ogen: kijken die vriendelijk of juist een beetje treurig? Maar wist je dat ze ook een inkijkje kunnen geven in iemands persoonlijkheidsstoornis? Nieuw onderzoek laat zien dat je narcisme soms gewoon van iemands gezicht kunt aflezen als je weet waar je op moet letten.
Narcisme is meer dan alleen wat borstklopperij of ijdelheid. Mensen met deze stoornis voelen zich superieur aan anderen, hebben een niet te stillen honger naar bewondering en missen vaak het vermogen om echt met anderen mee te leven. Onder die zelfverzekerde buitenkant gaat echter een wankel zelfbeeld schuil. Kritiek komt keihard binnen en leidt bij narcisten vaak tot woede-uitbarstingen of juist ijzige terugtrekking. Toch zullen ze niet snel zelf hulp zoeken. Niet zo gek dus dat het moeilijk is om precies te zeggen hoeveel mensen eraan lijden; schattingen lopen uiteen van 0,1 tot 3,9 procent van de bevolking.
Frustratie verstopt achter een glimlach
Op het eerste gezicht lijken narcisten misschien gewoon zelfverzekerd, charmant of ambitieus. Maar onder de oppervlakte broeit er meer. Wetenschappers van de Universiteit van Helsinki besloten te onderzoeken hoe narcisten reageren als het even tegenzit. Proefpersonen kregen een ogenschijnlijk simpele geheugentaak voorgeschoteld, gevolgd door lastige vragen en soms kritische feedback. Terwijl ze hun best deden hun emoties onder controle te houden, keek de technologie stiekem mee. Met elektromyografie, waarmee je minieme spierbewegingen in het gezicht kunt meten, werd duidelijk: waar de meeste mensen na een negatieve opmerking vooral sip keken, verraadden narcisten hun gekrenkte trots met gespannen kaken, opgetrokken wenkbrauwen en een starende, ijskoude blik.
Hun gezichtsuitdrukking — soms omschreven als dead eyes of een boze staar — vertelde een ander verhaal dan hun woorden. Alsof hun gezicht weigerde mee te doen aan het toneelspel.
Wenkbrauwen liegen niet
En er is nog iets opvallends: niet de ogen, maar de wenkbrauwen lijken nóg meer te onthullen. Onderzoekers ontdekten dat mensen met narcistische trekken vaak opvallende wenkbrauwen hebben. Ze vormen ze expres duidelijker en expressiever, in de hoop makkelijker opgemerkt én herinnerd te worden. Zo versterken ze hun indringende blik en hun behoefte om het middelpunt van de aandacht te zijn.
Dus de volgende keer dat iemand je aankijkt met een doordringende, bijna hongerige blik, werp dan ook eens een blik op die wenkbrauwen. Soms zeggen ze meer dan duizend woorden.