De staat bemoeit zich allang met ons lichaam: waarom mogen we onze organen niet verkopen?

Veel mensen trekken als het op lichamelijke integriteit aankomt de grens bij een verplicht vaccin, maar de staat bemoeit zich natuurlijk al heel lang met ons lichaam. Ze stopt bijvoorbeeld lichamen in de gevangenis.

Het recht op lichamelijke integriteit staat in de grondwet en betekent dat je niet zonder toestemming of goede reden aan iemands lichaam mag komen. Iemand in de gevangenis stoppen is dus zo ongeveer de ultieme vorm van lichamelijke integriteitsschending. Toch accepteren we dat het gebeurt.

Lucia van der Meulen, Promovenda in Europese Grondrechten (KU Leuven) legt in Vrij Nederland uit dat er verschillende redenen zijn die we accepteren als rechtvaardiging voor de staat om zich met het lichaam te bemoeien. "Zo wordt 'veiligheid' vaak gemakkelijk geaccepteerd, denk aan het vasthouden van lichamen in gevangenissen of asielzoekerscentra. Vaak spelen ook morele argumenten mee over wat mensen als 'natuurlijk' of sociaal acceptabel zien. En dat wordt dan gekoppeld aan wat de staat zou moeten doen: “Geslachtsverandering is onnatuurlijk, dus je moet niet al te gemakkelijk van geslacht kunnen veranderen.”

Ze wijst erop dat er veel dingen zijn die een staat juist wél moet doen om ons lichaam te beschermen, vanuit 'positieve' mensenrechten. "Ervoor zorgen dat er voldoende aanbod is van adequate huisvesting, dat mensen met lage inkomens toegang blijven houden tot gezond eten, dat de leefomgeving gezond is. Dit zijn niet direct bemoeienissen met lichamen zelf, maar voorwaarden waardoor wij de kans hebben om ons lichaam zo te gebruiken dat we kunnen deelnemen aan de maatschappij."

Organen verkopenDat lichamelijke integriteit lastig af te bakenen is, zegt ook Britta van Beers, hoogleraar recht, ethiek en biotechnologie (Vrije Universiteit) tegen VN. "Waarom hebben we überhaupt een staat?" stelt ze. "Zodat bepaalde rechten beschermd kunnen worden. We staan een stukje vrijheid af aan de overheid en daar krijgen we als het goed is heel veel voor terug. Het belangrijkste: bescherming van lichamelijke integriteit en bescherming van ons leven."

"De staat ziet leven en lichaam als publieke belangen om te beschermen, wat een interessante botsing kan opleveren met de eigen zeggenschap van burgers. Waarom mag je, bijvoorbeeld, je organen niet verkopen? Het is jouw lichaam. En toch is het wereldwijd verboden – om mensen te beschermen tegen uitbuiting. Anders krijg je nieuwe ongelijkheden, die het lichaam binnendringen. Daarin zie je dat de overheid wel iets te zeggen heeft over het lichaam. Het is − tegenstrijdig genoeg − vrijheid vergrotend om iemand te verbieden een orgaan te verkopen. Om de lichamelijke integriteit van alle burgers te beschermen. Om ervoor te zorgen dat mensen echt uit vrije wil dingen met hun lichaam doen."

Bron(nen): Vrij Nederland