Hoogleraar: niet de zachte G, maar de harde G is een afwijking

Veel mensen van met name boven de rivieren denken dat de harde G de standaard is in de Nederlandse taal en de zachte G een afwijking van het zuiden. Maar dat is niet zo, vertelt hoogleraar Marc van Oostendorp (56) van de Radboud Universiteit in De Telegraaf.

Juist de zachte G is het origineel. "Honderd procent zeker weet je dat natuurlijk nooit, maar als je logisch gaat redeneren, wijst alles daarop. Zo was het Nederlands ooit één taal, die net als het Engels en het Duits behoorde tot de West-Germaanse talen. Kijk maar naar de woorden die we gemeen hebben: man, man en Mann of hand, hand en Hand en goed, good en gut. Al is er bij dat laatste woord wel een verschil omdat good en gut met een ’guh’ worden uitgesproken. Die guh hebben wij oorspronkelijk ook gesproken, maar is gaandeweg gaan verschuiven naar een zachte g zoals we die nu kennen.”

De hoogleraar legt uit hoe de verschillende G-klanken worden gevormd. "Een ’guh’ en een zachte g maak je vooraan in je mond en een harde g achter in je mond, vlak bij de huig. In beide gevallen til je je tong naar boven, laat je lucht uit je longen stromen, die vervolgens gaat wervelen, waardoor er een g ontstaat. Afhankelijk van hoe groot die verdunning tussen tong en gehemelte voor in de mond is, krijg je een g of een ’guh’. Bij een ’guh’ is die vernauwing namelijk zo goed als dicht, waardoor de lucht zich ophoopt en met een mini-explosietje naar buiten komt. Bij een harde g, die dichter bij de huig, achter in de mond wordt gemaakt en waarvoor je dus veel meer moeite moet doen, is de af te leggen weg groter, waardoor die een grotere klankkast krijgt.”

Harde G uit AmsterdamWaar dan die afwijkende harde G vandaan komt? Van Oostendorp: "Pas aan het eind van de negentiende eeuw beginnen schrijvers als Multatuli gesproken taal op te schrijven en gebruikt hij bij het Amsterdams heel consequent de (wat hardere) ch voor woorden als tegen en gehoord (’teuche’ en ’chehoort’). Ik denk dan ook dat die harde G zich vanuit Amsterdam over het land is gaan verspreiden.”

"Mogelijk, maar ook dat is speculeren, is de harde g overgenomen vanuit het Jiddisch omdat Joden onder Napoleon Nederlands staatsburger werden. Iemand is daarmee begonnen die rijk, beroemd of machtig was, of stoer straatwijs en semicrimineel, waardoor mensen die zich daarmee wilden identificeren, die klank zijn gaan overnemen.”

In Limburg, Brabant en delen van Gelderland en Twente bleef de zachte G overeind. Waarom? "Mijn verklaring is: door het katholicisme, waarbij voor Limburg en Brabant ook nog eens geldt dat natuurlijke grenzen als de Rijn, Maas en Waal een extra obstakel hebben gevormd voor verdere spreiding van de harde G.”

Bron(nen): De Telegraaf