Socioloog: "Dat we almaar betere mensen worden, is een van de grootste misverstanden"

We kunnen nog zo graag onafhankelijk willen zijn van elkaar, dat zijn we niet, legt de geliefde oud-docent sociologie Bart van Heerikhuizen uit aan Brainwash. "Wij mensen zijn elkaar nou eenmaal tot last. En als dat wederkerig is dan is dat ook helemaal niet erg. Zo verdelen we de taken."

Van Heerikhuizen (1948), die aan een ongeneeslijke vorm van alvleesklierkanker lijdt, vertelt in de podcast dat het een misvatting is dat de mensheid moreel steeds beter wordt. "Dat we almaar betere mensen aan het worden zijn, is een van de grote misverstanden van de menselijke soort," verklaart de socioloog, die tot 2013 lesgaf aan de UvA. "Het christendom heeft ons dat wijsgemaakt. Dat als je maar elke zondag naar de kerk gaat, en je kinderen goed opvoedt, dat we in een steeds positievere richting evolueren. En dat er elders op de wereld nog wel barbaren wonen, maar dat we die middels het kolonialisme ook wel zullen verheffen. Die hele redenering is de wortel van het kwaad. Zo zit het niet, we bevinden ons niet in een proces van steeds hogere morele standaarden. Dat is een griezelige gedachte, maar zo is het. Er zijn goede mensen, er zijn slechte mensen en we zitten allemaal gevangen in interdependentienetwerken. De dynamiek van die netwerken begrijpen we helemaal nog niet zo goed."

Wel is duidelijk dat mensen altijd afhankelijk zijn van elkaar. "De gedachte van veel mensen is dat ze het wel alleen kunnen. Ze streven ernaar om autonoom en autarkisch te zijn, en willen niet afhankelijk zijn van andere mensen. Een van de inzichten van de sociologie is dat we fundamenteel interdependent zijn. We bestaan in netwerken. Dat kun je jammer vinden, maar het is niet anders."

Van Heerikhuizen vervolgt: "Vanaf het moment dat je geboren wordt, ben je afhankelijk van andere mensen. En je blijft dat, je leven lang. Misschien als je heel erg je best doet, kun je tussen je 30ste en 40ste een poosje behoorlijk autarkisch zijn, als je je helemaal terugtrekt, maar de meeste mensen doen dat niet. En alleen doodgaan: dat overkomt de meeste mensen niet. Die sterven in het bijzijn van familie, van mensen van wie ze gehouden hebben, van ziekenhuispersoneel. We leven levenslang in netwerken van afhankelijkheid." Of we nu willen of niet.

Bron(nen): Brainwash