De duistere kant van mediteren en mindfulness waar niemand het over heeft

Mindfulness en meditatie worden vaak gepresenteerd als een eenvoudige en gratis manier om stress en mentale klachten te verlichten. Maar de praktijk laat zien dat het niet zonder risico’s is.

Mindfulness is een vorm van boeddhistische meditatie waarbij je je bewust richt op wat je voelt, denkt en ervaart in het moment. De eerste gedocumenteerde beschrijvingen komen uit India en zijn meer dan 1500 jaar oud. De Dharmatrāta Meditation Scripture, geschreven door een boeddhistische gemeenschap, beschrijft verschillende meditatietechnieken, maar ook symptomen van depressie en angst die hieruit kunnen voortkomen. Daarnaast worden cognitieve verstoringen genoemd die samenhangen met psychoses, depersonalisatie en het gevoel dat de wereld onwerkelijk is.

Steeds meer onderzoek naar negatieve effecten

In de afgelopen acht jaar is er een flinke toename van wetenschappelijke studies naar de gevolgen van meditatie. Uit deze onderzoeken blijkt dat negatieve effecten niet zeldzaam zijn.

Een studie uit 2022 met 953 regelmatige mediteerders in de VS toonde aan dat ruim 10 procent van hen langdurige negatieve gevolgen ondervond, met een merkbare impact op hun dagelijks leven. Een analyse van meer dan veertig jaar onderzoek, gepubliceerd in 2020, liet zien dat de meest voorkomende klachten angst en depressie zijn. Andere gerapporteerde effecten zijn psychotische symptomen, depersonalisatie en gevoelens van paniek of intense angst. Dit kan niet alleen voorkomen bij mensen met een voorgeschiedenis van psychische klachten, maar ook bij degenen die slechts beperkte ervaring met meditatie hebben.

Ook in het Westen is al decennialang bekend dat meditatie negatieve gevolgen kan hebben. In 1976 waarschuwde de psycholoog Arnold Lazarus dat ondoordachte toepassing kan leiden tot ernstige psychische problemen, waaronder depressie en zelfs schizofrenie.

Commerciële mindfulness zonder waarschuwingen

Dat meditatie positieve effecten kan hebben, staat vast. Maar er is een probleem: mindfulnesscoaches, zelfhulpboeken en apps benoemen zelden de mogelijke risico’s.

Ronald Purser, hoogleraar management en boeddhistisch leraar, beschrijft in zijn boek McMindfulness (2023) hoe mindfulness is veranderd in een lucratieve industrie. Het wordt wel "capitalist spirituality" genoemd. Alleen al in de VS wordt jaarlijks ruim 2,2 miljard dollar aan meditatie verdiend. De prominenten in deze sector zouden zich bewust moeten zijn van de mogelijke gevaren ervan.

Jon Kabat-Zinn, een van de drijvende krachten achter de mindfulnessbeweging, gaf in een interview in 2017 toe dat "90 procent van het onderzoek naar de positieve effecten van mindfulness van slechte kwaliteit is". Toch wordt mindfulness door velen nog steeds gepresenteerd als een wondermiddel, soms zelfs als een manier om de hele mensheid te transformeren. In zijn voorwoord voor het Britse parlementaire rapport over mindfulness uit 2015 schreef Kabat-Zinn dat meditatie kan veranderen "wie we zijn als mens, als burger, als samenleving en als soort".

Ondanks de media-aandacht voor mindfulness, blijft het gesprek over de nadelen onderbelicht. Toen in 2022 de grootste studie ooit over meditatie werd gepubliceerd—gefinancierd met meer dan 8 miljoen dollar—kreeg deze nauwelijks aandacht. Dit onderzoek onder 8.000 kinderen in het Verenigd Koninkrijk liet zien dat mindfulness geen meetbare verbetering van hun welzijn opleverde en mogelijk zelfs schadelijk was voor kinderen met een verhoogd risico op mentale problemen.

Richtlijnen

Wetenschappers zijn pas recent begonnen met onderzoek naar veilige meditatiepraktijken. Dit betekent dat er nog weinig duidelijke richtlijnen bestaan. Er zijn echter wel middelen beschikbaar, zoals websites van ervaringsdeskundigen en academische handleidingen over dit onderwerp. In de VS is er zelfs een gespecialiseerde kliniek voor mensen die ernstige of langdurige klachten door meditatie hebben ontwikkeld.

Als meditatie wordt ingezet als methode om welzijn te bevorderen, moet het publiek volledig geïnformeerd worden over de mogelijke risico’s. Alleen dan kan men een bewuste keuze maken.

Bron: Science Alert

Lees ook

De wetenschap achter meditatie en mindfulness

Neuroloog: "Meditatie zou een schoolvak moeten zijn"

Krijg je de kriebels van termen als mindfulness en meditatie? Dan is dit de ontspanningstip voor jou