"De mens wordt gedreven door angst en hebzucht"

"Angst en hebzucht, dat is wat ons drijft. En kuddegedrag. We doen wat we anderen zien doen." Dat zegt hersenonderzoeker en hoogleraar Victor Lamme in "We dénken wel dat we handelen naar de meningen en de intenties die we hebben, maar ondertussen bepaalt ons brein wat we doen." Hebzucht noemt hij "misschien wel de fundamenteelste drijfveer van mensen."

De hoogleraar legt uit: "We zijn de hele dag op zoek naar beloning. Dat kan in de vorm zijn van seks of voedsel, wat fundamenteel is om te overleven, maar het kan ook geld zijn, vriendschap, liefde of dat iemand zegt: dat heb je goed gedaan, je krijgt promotie. Als je het hebzucht noemt, vinden we het fout, maar noem je het ambitie, dan klinkt het al beter en noem je het passie, dan vinden we het prachtig. Als het doorslaat, wordt het een verslaving - allemaal een continuüm van hetzelfde mechanisme."

Angst, de andere drijfveer, ziet hij als iets reflexmatigs. "De amygdala is een gebied in de hersenen dat negatieve ervaringen aan angst koppelt. Eet je een keer een verkeerde oester, dan wil je er jarenlang geen meer eten. Heb je een keer op internet gelezen dat er een kind is doodgegaan na een vaccinatie, dan overschaduwt dat alle objectieve feiten. Je kunt er honderd professoren tegenover zetten die zeggen: mevrouw, het is toeval, maar de angst wint." Tenslotte kuddegedrag. Goede voornemens zijn gedoemd te mislukken, aldus Lamme. "Veel effectiever blijkt het als ánderen jou beïnvloeden geen koekje te nemen. In een omgeving waarin het de norm is om dun te zijn, dreigt uitsluiting als je dik bent."

Hij vervolgt: "Vanuit het perspectief van de beïnvloedbaarheid van de mensen ben ik niet zo'n fan van de democratie. Ik stem al jaren niet, want waarom zou ik op Rutte stemmen, een oud-geschiedenisstudent die even ergens op personeelszaken heeft gewerkt? Ik vind de meeste politici compleet incompetent voor het werk dat ze doen."

Een ander belangrijk standpunt van Lamme is zijn afkeer van wat hij 'euthanasiemarketing' noemt. "De boodschap aan oude mensen is: niemand interesseert zich meer voor jou, je kost een hoop geld en aan het einde van je leven kom je in een verzorgingstehuis en krijg je eens per dag een glaasje water en een 24-uursluier om. Dat is een enorm schrikbeeld. Aan de andere kant heb je marketingtrucs als 'de week van de euthanasie'. Doe gezellig mee, iedereen doet het, is de boodschap; er worden BN'ers ingezet die al getekend hebben voor een 'waardig levenseinde'."

"Het is precies de giftige mix van appelleren aan angst, kuddegedrag en het gebruiken van positieve begrippen als 'mooi' en 'waardig', die ertoe leidt dat mensen zelf voor zo'n oplossing kiezen. Terwijl ze gestuurd worden, net als bijvoorbeeld Booking.com je stuurt: reserveer nu deze mooie hotelkamer, want anderen doen het óók. Dezelfde marketing die wordt gebruikt om mensen een hotel in te jagen, wordt ingezet om mensen de dood in te jagen. Ik vind het raar dat het mag. Mensen hebben zelf niet door hoe kneedbaar ze zijn, ze denken dat zo'n beslissing uit zichzelf komt." Toch zijn er oude mensen die écht genoeg hebben van het leven. "Ja, dat is een probleem," geeft Lamme toe. "Maar je hoeft zo'n oud vrouwtje maar wekelijks mee naar het strand te nemen en ze krijgt weer lol in het leven. Dat is het werkelijke probleem: onze maatschappij heeft geen zin om tijd en geld vrij te maken voor oude mensen."

Bron(nen): De Volkskrant