Overzichtsstudie verklaart waarom nog steeds veel mensen in complottheorieën geloven

Dat de wereld wordt geregeerd door reptielen, er een chip zit in coronavaccins, dat 9/11 een vooropgezet plan was en de maanlanding nep, complottheorieën kunnen heel ver gaan. Hoe kan het dat sommige mensen zich zo aangetrokken voelen tot dit soort radicale ideeën?

"Complotdenkers zijn niet allemaal simpele zielen, die geestelijk niet helemaal in orde zijn, iets wat vaak makkelijk wordt gezegd", vertelt psycholoog Shauna Bowes van Emory University. "De meesten wenden zich tot complottheorieën, omdat ze aan bepaalde sociale behoeften willen voldoen of omdat ze zich onveilig voelen."

OnveiligheidBowes analyseerde met collega's 170 studies naar complotdenkers, vooral uit de VS, het VK en Polen, om zo achter de motivaties te komen voor de overtuigingen van deze mensen. Daaruit blijkt dat complotdenkers zich vooral onveilig voelen en hun omgeving beter willen begrijpen. Ze willen zich sociaal geborgen voelen. Juist in een wereld die steeds gevaarlijker wordt en die een onzekere toekomst tegemoet gaat, hebben zij het zwaar. De behoefte aan veiligheid en geborgenheid kan ook verklaren waarom er meer mensen in complotten geloven in tijde van crisis, zoals tijdens de coronapandemie.

Gebrek aan vertrouwenDe onderzoekers kwamen er verder achter dat sociale dreiging sterk gelinkt is aan complotdenken, meer dan andere bedreigingen, en dat is weer nauw verweven met vertrouwen. Vertrouwen in anderen, of het gebrek daaraan, wordt al langer in verband gebracht met het geloof in complottheorieën. Daarbij speelt mee dat we veel meer geneigd zijn om informatie te geloven die afkomstig is van mensen met wie we ons kunnen identificeren. Complotdenkers komen vaak in onlinegroepen terecht waarin ze menen gelijkgestemden te vinden.

Bowes en collega's vonden daarnaast ook een verband met een lager analytisch denkvermogen en meer angstgevoelens, maar dat was minder sterk dan ze dachten. De onderzoekers denken dat dit komt doordat de studies niet lang genoeg liepen of door de manier waarop verschillende eigenschappen effect hebben op elkaar. Daar is dus meer onderzoek voor nodig.

NarcismeWel is duidelijk dat narcisme en de behoefte om uniek te zijn de kans vergroten dat mensen geloven in complottheorieën. "Mensen die zich uit sociale identiteitsmotieven aangetrokken voelen tot dergelijke theorieën geloven eerder in specifieke complotten, zoals de coronavaccins, terwijl mensen die zich graag uniek en bijzonder voelen eerder gaan voor algemene theorieën over hoe de wereld werkt", legt Bowes uit.

Er zijn dus allerlei factoren die bovendien ook nog eens effect hebben op elkaar, die maken dat mensen de fabeltjesfuik induiken en er ook na corona niet meer uit zijn gekomen.

Bron(nen): Science Alert