Waarom voeren mensen, stokstaartjes en chimpansees oorlog met elkaar? De wetenschap probeert het te snappen

Het is een populair misverstand dat mensen oorlog voeren en dieren niet. Allerlei diersoorten - stokstaartjes, wolven, termieten - bundelen de krachten van de eigen groep om een andere groep aan te vallen - en soms om een andere groep te vernietigen.

Er werd lang gedacht dat oorlog iets typisch menselijks was. Zelfs onze nabije familie, de aapachtigen, zouden zo'n gewapende strijd niet uitvoeren. Daar kwam verandering in toen bioloog Jane Goodall in 1974 ontdekte dat een familie Tanzaniaanse chimpansees zich opsplitste. In de jaren die volgden ontstond er onrust tussen de groepen en vielen ze elkaar telkens aan. Met dodelijke gevolgen. Tijdens de vierjarige oorlog slachtten oude vrienden elkaar af. Acht apen verloren hun leven.

Wat wij doen bestond dus al voordat wij er waren. Ook in dit opzicht zijn we gewoon dieren, net als de rest. Misschien bewijst oorlog niet dat we slecht zijn, maar dat we dieren zijn.

Oorlogvoering is een complex fenomeen dat zowel bij mensen als dieren voorkomt.

Een klassieke reden voor oorlog bij mensen is de strijd om schaarse hulpbronnen zoals land, water en grondstoffen. Landen vechten om territorium en resources te veroveren of te behouden.

Ideologische en religieuze meningsverschillen hebben door de geschiedenis heen geleid tot vele oorlogen. Groepen met sterk uiteenlopende overtuigingen konden elkaar vaak niet verdragen.

Oorlogen komen ook voort uit machtsstrijd tussen rivaliserende politieke facties. Deze groepen proberen hun eigen belangen en invloed uit te breiden ten koste van anderen.

Sommige oorlogen zijn het gevolg van preventieve aanvallen. Landen vallen aan uit angst zelf aangevallen te worden, ook als de dreiging niet acuut is.

Oorlogen hebben soms economische drijfveren, zoals het verkrijgen van nieuwe afzetmarkten of handelsroutes voor eigen gewin.

In sommige culturen geeft oorlogvoering status en eer. Dit kan een motivatie zijn voor het starten van een conflict.

Vanuit evolutionair oogpunt kan oorlogvoering helpen om de verspreiding van specifieke genen binnen een populatie te bevorderen.

Wantrouwen en onzekerheid over de intenties van andere landen kan leiden tot oorlog uit angst voor aanvallen.

Bij dieren draait oorlog vooral om territorium en de strijd om schaarse bronnen als voedsel en partners. Dit gedrag is evolutionair bepaald.

Sommige diersoorten voeren gecoördineerde aanvallen uit op andere groepen om hun leefgebied en voedselbronnen veilig te stellen.

Oorlogsgedrag bij mannetjesdieren wordt vaak gedreven door hormonen als testosteron om de voortplanting te garanderen.

Honingpotmieren zijn erg strijdlustig. Deze diertjes worden zo genoemd omdat de werkers vloeibaar voedsel in hun achterwerk bewaren waar andere mieren van smikkelen.

In hun knokpartijen vechten duizenden, soms miljoenen mieren mee. De kolonie met de meeste mieren wint de strijd meestal. De prijs voor de winnaars? Territorium, slaven en voedsel - onder andere de larven van de verliezers en die honing-achterwerken.

Stokstaartjes lijken pluizebollen, maar ze zijn veel bloeddorstiger dan de meeste mensen denken. Maar liefst één op de vijf stokstaartjes wordt gedood door een soortgenoot.

Het drama volgt wanneer de aanwezigheid van een groter aantal nakomelingen en jongere broers en zussen de productiviteit - foksucces - van senior groepsleden in gevaar brengt.

Over een periode van dagen wordt het territorium van de gelukkige familie dan een chaotisch slagveld tussen familieleden. Het conflict wordt uiteindelijk opgelost door de oudere, dominante individuen die hun jongere teamgenoten massaal uitzetten.

Naast moorden houden stokstaartjes ook van een potje vechten. Ze zijn ontzettend territoriaal en vallen in bendes binnendringers van hun leefgebied aan. Dat zagen onderzoekers van de University of Cambridge (VK) toen ze de beesten elf jaar lang volgden in de halfwoestijn Kalahari (zuidelijk Afrika) vanaf 2008.

Hyena's stelen graag de etensrestjes van leeuwen. Daar zijn leeuwen niet van gediend en dat kan leiden tot schermutselingen. Soms loopt het hoog op. 

Volgens een verslag van de BBC uit 1999 doodde een troep leeuwen 35 hyena's in zo'n strijd. Daarbij verloren de grote katachtigen ook zes van hun troepgenoten.

Mieren versus termieten --de rivaliteit die dateert van vóór de menselijke taal -- wordt op wereldschaal uitgevochten. Hoewel termieten en mieren door ons beide als ongedierte worden beschouwd, begrijpen veel mensen niet dat termieten en mieren elkaars dodelijke vijanden zijn. Als ze dichtbij elkaar nesten hebben , voeren mieren en termieten oorlog. Als het gaat om gevechten tussen insecten, wint de grotere insect niet altijd.