De dingen je tegen jezelf zegt, zijn lang niet altijd aardig. Je staat in de keuken en je stoot met je arm tegen een kom die aan diggelen valt en je eerste gedachte is: 'Sukkel! Kun je niet uit je doppen kijken?'. Als het één van je vrienden zou overkomen, zou je dat waarschijnlijk niet zeggen. Als iemand een vervelende medische ingreep moet ondergaan, steun je hem en je spreek je hem moed in. Als het jezelf betreft, zeg je: 'Mens, stel je niet aan!'. Onverbiddelijk!
Het lijkt wel of er een mannetje is, die constant over je schouder meekijkt naar alles wat jij doet. Die innerlijke stem die negatieve opmerkingen maakt over jou, noemen we de 'innerlijke criticus'. Enige zelfkritiek is nooit weg, maar als je innerlijke criticus je constant de grond in boort kun je daar behoorlijk onder lijden.
De innerlijke criticus is wat Freud het super-ego noemde: een combinatie van je geweten en je ideaal-ik (het beeld over hoe je idealiter zou moeten zijn). Mensen met een hele negatieve innerlijke criticus hebben een streng geweten en een hooggespannen ideaal-ik: wat je ook doet, het is nooit goed genoeg. Hoe kun je het beste omgaan met die innerlijke criticus?
- Beoordeel jezelf zoals je een ander zou beoordelen
Net als in de voorbeelden hierboven kun je het oordeel van je innerlijke criticus aanhoren en dan jezelf afvragen: zou ik dat ook zo zeggen tegen iemand in een vergelijkbare positie? Als het antwoord nee is, dan is je innerlijke criticus zijn boekje te buiten gegaan en mag je zijn oordeel naast je neerleggen. Als hij toch zonodig wat moet zeggen, moet hij dat maar op een fatsoenijke en constructieve manier doen. - Probeer met hem samen te werken
Niet alles wat hij zegt is onzin. Realiseer je dat hij het goed met je voorheeft. Op sommige punten heeft hij misschien gelijk: een beetje orde scheppen in de chaos op je bureau is misschien wel handig. Dan kun je ook zeggen: 'Je hebt gelijk, bedankt'. Als jij niet meteen gaat steigeren als hij iets zegt, voelt hij zich gehoord en hoeft hij minder te drammen. - Leer je innerlijke criticus om zijn feedback te doseren
Je kunt niet alles in één keer veranderen. Zeg: 'ik ga nu hiermee aan de slag en de rest moet even wachten'. Geef ook zelf aan wanneer je feedback wil krijgen. In de brainstormfase van een nieuw project remt negatieve kritiek je creativiteit. Als het eerste concept klaar is, mag hij wel zijn zegje doen. Laat hem voor je werken in plaats van tegen je. - Gebruik de methode van 'voice dialogue'
Voice Dialogue is een dialoog met onze innerlijke stemmen. Behalve de innerlijke criticus zijn er misschien nog andere stemmen die een rol spelen, zoals het kind in je. Vaak doen we alsof ze er niet zijn en proberen zij toch van zich te laten horen. In Voice Dialogue mag ieder van de die stemmen vrijuit spreken. Eigenlijk is het een soort van gezinstherapie maar dan in je hoofd.