Sociologe: 'Het belang van betaald werk wordt chronisch overschat'

Onlangs riep Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom bij het CBS, vrouwen op om meer te gaan werken. Beter voor de economie en beter voor henzelf, vindt de econoom. Onzin, betoogt sociologe Marguerite van den Berg in Vrij Nederland. "We hebben een overtrokken kijk op het belang van betaald werk."

In haar boek Werk is geen oplossing schrijft ze hoe ons bestaan steeds onzekerder wordt, terwijl we ons werk veel te belangrijk maken. "We kunnen niet van betaald werk verwachten dat het ons bevrijdt. Er zijn natuurlijk mensen die een zekere emancipatie ervaren door betaald te werken, bijvoorbeeld van hun ouders, of van een partner. Dat wil ik niet ontkennen. Maar er komt een afhankelijkheid van de baas en van de markt voor in de plaats. Dat is een probleem omdat het een vorm van dwang is, afgedwongen in een ongelijke relatie met een baas. Natuurlijk zijn we altijd afhankelijk van anderen, gelukkig maar. Maar die afhankelijkheden kunnen ook gelijkwaardig zijn en dat zijn ze in loonarbeid niet. Daarin ligt niet de vrijheid die ik zoek, want het betekent deelnemen aan een wereld waarover ik veel minder te vertellen heb dan anderen. Bevrijding van betaalde arbeid betekent juist dat er ruimte komt voor de vraag: in welke wereld willen wij leven."

Geen keusZo bevrijdend is werken dus niet. "Het biedt geen ruimte om je af te vragen: oké, ik ben wel zo individueel vrij met mijn onafhankelijke baan, maar ik heb eigenlijk heel weinig in te brengen als het gaat om de wereld waarin ik moet leven, de manier waarop er samengeleefd wordt, de manier waarop er voor de planeet gezorgd wordt. Deelname aan kapitalisme is geen keuze en heeft weinig met vrijheid te maken. Het is historisch gezien een vrij recente uitvinding om zo afhankelijk te zijn van betaald werk."

Ook hekelt de socioloog werk als middel tot zelfontplooiing. "Ik ga niet ontkennen dat voor veel mensen werk over zelfontplooiing gaat. Ik kan zelf in mijn werk ook dingen doen die ik heel mooi vind. Maar er zitten een paar gevaren aan. Het idee dat we moeten houden van ons werk maakt ons buitengewoon kwetsbaar voor uitbuiting. Waarom zouden we nog betaald moeten worden, eigenlijk? We doen ons werk toch uit passie? En waar liggen de grenzen van werk, als werk ook liefde is?"

Daarnaast gelden zaken als zelfontplooiing en werken met passie niet voor alle beroepen. "We plakken die norm tegenwoordig ook op schoonmakers of personeel van een fastfoodrestaurant. Dat is een heel pervers gebruik. Daar gaat werk niet over zelfontplooiing maar over ploeteren."