Eindelijk minder dikke kinderen?

Voor het eerst in vele jaren is er een lichte daling in het aantal kinderen met obesitas in de Verenigde Staten waargenomen. Is dit een wending in de trend die al dertig jaar aanhoudt, een tijd waarin het aantal kinderen met ernstig overgewicht verdrievoudigde? De piek was in 2004 te zien en vanaf dat moment is het aantal kinderen tussen 2 en 4 jaar wat gedaald in minder welgestelde groepen die onder het Amerikaanse voedselcouponprogramma vallen. Overgewicht komt vooral voor bij mensen uit lagere sociaal-economische groepen, met lager opleidingsniveau en vaker bij migranten. In Nederland zijn dergelijke ontwikkelingen ook te zien, zij het op lager niveau. In Nederland is het aantal twaalfjarige kinderen dat last heeft van overgewicht ongeveer 12 procent en ook in Nederland lijkt het of de stijgende lijn wat afvlakt. Cijfers zijn slechts cijfers en de vraag is wat het betekent. Voor de mensen die denken dat de mens zich vanzelf aanpast aan zijn leefomstandigheden heb ik slecht nieuws. Dat duurt vele, vele generaties lang en dat maken wij niet mee, onze kinderen niet, onze kleinkinderen niet, onze achterkleinkinderen niet. Nee er is iets gebeurd met de omgeving waarin we leven en met de manier waarop we leren daarmee om te gaan. Het Amerikaanse voedselcoupon-programma (Food Stamps) is opgezet als sociale bijstand voor arme gezinnen en de coupons kunnen uitgegeven worden aan voedsel. Het onderzoek werd gedaan bij 27,5 miljoen kinderen uit gezinnen die in aanmerking komen voor het couponprogramma. In 1998 was 13.05 procent van die kinderen te zwaar. In 2004 was dat 15,36 procent en in 2010 bleek het 14,94 procent te zijn. Het is nog lang niet genoeg. Deskundigen vinden dat er aanzienlijk meer nodig is dan een voedselcoupon-programma. Er zouden regels moeten komen over hoe coupons gebruikt moeten worden: geen junkfood en meer verse groente en fruit. Voor 4 miljard dollar per jaar worden de coupons echter gebruikt voor frisdrank. Een kleine moeite om dat onmogelijk te maken. Onmiddellijk gaat dan de stem op van de vrije keuze. Dat moeten mensen zelf beslissen. Mensen die dat roepen vallen in de categorie degenen die in 1854 tegen de beslissing van John Snow waren. Toen Snow de hendel op de pomp voor de watervoorziening die voor een cholera-epidemie zorgde liet weghalen was de epidemie snel voorbij. Geen verontreinigd drinkwater meer, en dus geen cholera meer. Cholera en andere via water overdraagbare infectieziekten waren de uitdaging voor de publieke zorg van die tijd. Overgewicht door een disbalans tussen wat we aan energierijk voedsel opnemen en wat we ervan verbruiken zijn de uitdagingen van vandaag. Op individueel niveau is de mens nauwelijks in staat daar veel aan te doen, met name als je een ongunstig genetisch mozaïek hebt. Bij de cholera-epidemie was er een belangrijke oorzaak: de watervoorziening. Bij overgewicht onder kinderen en volwassenen zijn er veel oorzaken en vele mogelijkheden het aan te pakken. Mensen die de zorgzame samenleving waar een overheid de verantwoordelijkheid neemt om maatregelen te nemen om gezond gedrag vanzelfsprekender te maken bekritiseren – nannystate - door te slaan op de trommel van de vrije wil (een wens en geen werkelijkheid voor het merendeel van de mensen) bevinden zich in goed gezelschap. Toen de cholera-epidemie voorbij was plaatste de bestuurders van Londen de hendel weer terug op de waterpomp. Pas jaren later werd behoorlijke voorziening van veilig drinkwater aangelegd.