Geen plan, geen regie of structuur: "Lijkt of ministerie van VWS met vingers in de oren staat"

Voorbereiding, een plan, een structuur en regie, het was broodnodig tijdens de tweede coronagolf, maar het was er niet of nauwelijks. Het ministerie van Volksgezondheid schoot op vrijwel alle vlakken tekort. Daarover schrijft de Groene Amsterdammer in een inmiddels veel gelezen stuk. "Ze maken geen plan, dus weet niemand wat er uitgevoerd moet worden."

Uit een reconstructie van het platform voor onderzoeksjournalistiek Investico op basis van gesprekken met verschillende zorgpartijen en vertrouwelijke documenten blijkt dat het ministerie van VWS slecht voorbereid was op de tweede coronagolf en ook daarna niet altijd wist waar het mee bezig was.

Geen visieEr is kritiek op coronaminister Hugo de Jonge: 'Na de ergste chaos in maart en april had de minister geen visie en geen plan. Terwijl organisaties smeekten om sturing schoof de minister de verantwoordelijkheid van zich af', klinkt het kritisch. Ook de ambtenaren van zijn ministerie zouden hun werk niet goed doen. 'Ze klampen zich vast aan het compleet gedecentraliseerde zorgstelsel. De crisis moet bestreden worden met een Byzantijns web van zorgverzekeraars, verpleegbedrijven, GGD-regio’s en als zelfstandige ondernemingen functionerende ziekenhuizen. De verpleeg- en thuiszorg, die steun het hardst nodig hebben, laat het ministerie in de kou staan. De minister stelt zich op als allerhoogste persvoorlichter in plaats van baas. Van een crisisaanpak met een centraal plan is geen sprake.'

De Groene schrijft: 'Een combinatie van afkeer van centrale overheidsregie en blind optimisme leidde ertoe dat het ministerie na de eerste golf terugging naar business as usual. [...] Zo tuimelde Nederland slecht voorbereid de tweede golf in.'

'Patiënten-spreiding? Dat is aan de ziekenhuisdirecteuren. Verhogen van de testcapaciteit? Taak van de laboratoria. Inkopen van beschermingsmiddelen? Initiatief van ziekenhuisinkopers. Extra coronabedden regelen? Doen de ziekenhuizen en GGD’s. Quarantaineplicht? Aan de burgemeesters.

Hard gewerktArjen Boin, hoogleraar en expert op het gebied van crisismanagement evalueerde de handelswijze van de eerste golf, merkt op dat het ministerie wel druk bezig is. ,,Ze hebben hard gewerkt, ze vergaderen zich een slag in de rondte. De secretaris-generaal zat zelf aan de telefoon mondmaskers en beademingsapparaten te bestellen." Maar dat is niet wat hij zou moeten doen. "Het ministerie heeft maar één taak: strategieën en wetten maken. Maar ze maken geen plan, dus weet niemand wat er uitgevoerd moet worden."

Boin vult aan: "Het is geen rocket science. We zitten in een landelijke crisis, dan moet je als ministerie een strategie maken. Dit niet doen is het ontkennen van je politieke verantwoordelijkheid. Het lijkt of het ministerie met de vingers in de oren en de handen voor de ogen staat."

Knopen doorhakkenDe minister en het ministerie blijven verwijzen naar de aard van ons decentrale zorgsysteem. Maar dat is geen excuus, zegt crisisexpert Boin: "Centraal of decentraal, tijdens een crisis zouden structuren er niet toe moeten doen."

"Het ministerie heeft jaren niet willen sturen, dat moesten de verzekeraars maar doen. Dat heeft zó lang geduurd dat ze het nu eigenlijk niet meer kunnen," zegt Marcel Levi, bestuursvoorzitter van het AMC en nu directeur van een groot Londens academisch ziekenhuis. "De overheid wil de baas niet zijn. Alles is nu afhankelijk van de welwillendheid van individuele bestuurders. Je hebt een overheid nodig die knopen durft door te hakken."

Buijing: "Er komen geen besluiten, het ministerie laat alles aan de markt of de regio. Maar als je iedereen verantwoordelijk maakt is niemand verantwoordelijk. Daar is het ministerie heel meesterlijk in, het speelt partijen tegen elkaar uit."

Bron(nen): De Groene Amsterdammer