De dood wordt een publieke aangelegenheid

In de vorige eeuw verkeerde de dood nog in het privédomein van de burger: ziekenhuizen en slaapkamers. Maar er is een kentering: sterven en rouwen krijgen een publiek karakter en de pers speelt daarbij een grote rol. Dat betoogt de Australische hoogleraar Folker Hanusch. Hij verzamelde resultaten van studies over de dood uit verschillende disciplines: massacommunicatie, sociologie, culturele studies, literatuurstudies, antropologie, psychiatrie, … en schreef daar een boek over: ‘Representing death in the news – Journalism, media and mortality’.

Wie het nieuws volgt, heeft de indruk dat het alleen over moord, doodslag, ongelukken, oorlogen of natuurrampen gaat. Maar was dat vroeger minder het geval? Al in de eerste drukwerken doken gruwelijke verhalen op over moord en doodslag. Zo beschreef Abraham Casteleyn in het rampjaar 1672 in de Oprechte Haerlemse Courant al over de moord op de gebroeders De Witt. En dat is op zich niet vreemd. De dood voldoet immers aan een aantal nieuwscriteria. Vooral wanneer het om een onnatuurlijke dood gaat.

Folker Hanusch laat zien hoe de dood in de Middeleeuwen een bijna dagelijkse realiteit was. Burgers leefden dicht op elkaar in grote gezinnen waar de meesten niet oud werden. Een overlijden werd gedeeld met de omringende gemeenschap. In sommige culturen met gelijke omstandigheden is het verwerken van een dode tot op de dag van vandaag een groepsgebeurtenis.

In de westerse samenleving was de dood iets voor het privédomein. Burgers kwamen steeds minder in aanraking met het eindige. Over de dood werd fluisterend gesproken en dan nog in bedekte termen. Tot de tweede helft van de vorige eeuw. Toen nam de journalistiek de rol op zich om burgers te helpen bij het verwerken van de dood. Uitvaarten en verdriet werden publieke gebeurtenissen. Denk aan de stadiondienst voor de overleden André Hazes en de emotionele taferelen na de dood van Lady Di. De media kunnen ook een belangrijke rol spelen bij de rouwverwerking. Zij zorgden er bv. voor dat na de moord op Pim Fortuyn de emotie gekanaliseerd werd.

Bron(nen): De Nieuwe Reporter boek