De Cito Eindtoets Basisonderwijs is oorspronkelijk een test waarvoor kinderen samen oefenen met proefopgaven. Sinds de invoering hiervan in 1966 is de toets echter verworden tot de ultieme meetlat waar kinderen langs worden gelegd om hun vervolgopleiding te kunnen bepalen. Ouders betalen bijlessen om de toetsscore te verhogen, kinderen krijgen pillen om hun zenuwen in bedwang te houden en scholen laten zwakke leerlingen de toets niet maken om het schoolniveau niet omlaag te halen. Van een hulpmiddel is de Cito-toets uitgegroeid tot een toelatingsexamen. De momentopname van de toets wordt als beslissende norm gehanteerd om de toekomst van het kind te sturen. Een schande. Staatssecretaris Dekker van Onderwijs (VVD) wil de doorslaggevende betekenis van de Cito-toets voor de ‘keuze’ van de vervolgopleiding aan banden leggen. De importantie van het advies van de leerkrachten wordt weer bepalend. Middelbare scholen mogen in het vervolg dus niet meer selecteren op basis van Cito-scores. Ze dienen het advies van de basisschool als uitgangspunt te nemen. Na jarenlange strijd tegen het bizarre Cito-fenomeen ben ik bijzonder verheugd door deze nieuwe ontwikkelingen. Laten we meteen de schoolscores openbaar maken, dan weten ouders ook iets meer over de kwaliteit van het onderwijs. Dat willen scholen waarschijnlijk niet. Ze weten immers dat de kwaliteit van de leerkrachten bepalend is voor de kwaliteit van het onderwijs. En aan de kwaliteit van het personeel schort natuurlijk heel wat. Toch is de Cito-toets niet helemaal dood. VVD en PvdA hebben een compromis gesloten. De toets wordt weliswaar van minder belang, maar blijft desalniettemin als enige verplichte eindtoets voor het basisonderwijs gehandhaafd. Op zich is dit geen verkeerde beslissing. Door een algemeen normerende toets af te leggen komen zwakkere leerlingen scherper boven drijven. Op die kennis kunnen scholen vervolgens beter inspelen. Ook wordt de druk op de leerlingen minder. De toets is immers niet meer allesbepalend, maar wordt weer een hulpmiddel zoals aanvankelijk de bedoeling is geweest. Tot slot wordt het moment van de toets vooruit geschoven. Van februari naar het voorjaar. Kinderen kunnen dan langer onderwijs volgen en bovendien zijn middelbare scholen op die manier niet meer in staat de Cito-score een rol te laten spelen bij hun leerlingenselectie. Ze nemen kennis van de resultaten en kunnen vervolgens bepaalde leerlingen eventueel passende hulp bieden. Het onderwijs is een kunstmatig geschapen wereld waarin ik me nooit echt op mijn gemak heb gevoeld. Niet als leerling, noch als student en docent. Een ingewikkelde arena. Beklemming in die bankjes. Vaak heb ik me verveeld. Leren moet een genoegen zijn. Dat is het op school meestal niet. Dwang, vernedering, klierende leerlingen, slechte uitleg, onverschillige en ondeskundige leerkrachten. Sommigen werken hun hele leven op één school. Dat kan nooit goed zijn voor je persoonlijke ontwikkeling. Ik vraag me wel eens af wat ik nu werkelijk op school heb geleerd dat ik niet ook al in het dagelijks leven of in mijn vrije tijd heb geleerd. Je leert piano spelen door op de piano te spelen. Zo is dat ook met denken. En het geldt zeker voor het leven. Elke beleving en ervaring is een leermoment. Onderwijs is deel van de gevestigde orde geworden, waardoor kinderen al op jonge leeftijd tot gemiddelde burgers worden gekneed en op hun achttiende in het gareel van de massa lopen. Ze luisteren naar datgene wat de markteconomie hen opdist en stellen geen kritische vragen meer aan zichzelf. Natuurlijk moeten regels worden aangeleerd, maar het is niet de bedoeling dat individuele verwondering, creativiteit en inventiviteit te pletter worden gedrukt op school. Het creatief intellect stimuleren. Verantwoordelijkheid aanleren en verlangens aanwakkeren. Daar is onderwijs voor bedoeld. Dat moet op school gebeuren. Maar het schoolsysteem is louter een willoos schakeltje in een lange ketting van het economische systeem. Daar kan de minder doorslaggevende betekenis van de Cito-toets bij de bepaling van het vervolgonderwijs niets aan veranderen.
Boeken van Etienne Kuypers www.etiennekuypers.com Speakers academy Etienne Kuypers
