Een psycholoog legt uit wat een giftige relatie is en hoe je eraan kunt ontsnappen

zondag, 20 april 2025 om 7:01

bijgewerkt om zondag, 20 april 2025 om 8:18

Een giftige relatie begint vaak als een sprookje: je partner is lief, attent en geeft je het gevoel speciaal te zijn. Maar langzaam verandert het. Je partner trekt zich terug, wordt afstandelijk of zelfs kwetsend. Complimenten maken plaats voor kritiek en niets wat je doet, lijkt goed genoeg. In een giftige relatie word je herhaaldelijk gekleineerd, vernederd of gekwetst. Dit heeft grote gevolgen voor je zelfvertrouwen en zelfs je gezondheid.

Hoe herken je een giftige relatie?

Je partner domineert, bepaalt wat er gebeurt en jij past je steeds meer aan.
Je vecht continu voor aandacht en waardering, maar krijgt die maar zelden.
De relatie voelt als een emotionele achtbaan: afwisselend warmte en afstand, complimenten en kritiek.
Je cijfert jezelf weg, geeft je eigen behoeften en hobby’s op en verwaarloost jezelf.
Je verzint excuses voor het gedrag van je partner en trekt je terug uit sociale contacten.
Je voelt je vaak somber, angstig of uitgeput.

Volgens psycholoog Patricia Rusche zit je in een soort “sleutel-en-slot”dynamiek: de één is dominant, de ander past zich steeds meer aan. Vaak is de basis hiervoor al in je jeugd gelegd, bijvoorbeeld als je bent opgegroeid in een gezin waar liefde en geweld samen gingen, zegt ze in Die Welt. Maar ook mensen zonder zo’n verleden kunnen in een giftige relatie belanden.

Waarom blijf je toch?

Veel mensen blijven hangen door het principe van ‘intermitterende bekrachtiging’: af en toe krijg je een beloning (aandacht, liefde), waardoor je blijft hopen op een happy end. De schaarse positieve momenten worden opgeblazen, terwijl de vele negatieve ervaringen worden gebagatelliseerd. Je raakt gevangen in een vicieuze cirkel.

Wat zijn de gevolgen?

Depressies en angstklachten komen veel voor.
Je kunt last krijgen van slapeloosheid, stress en zelfs lichamelijke klachten.
Zelfzorg schiet erbij in: je eet slechter, beweegt minder en voelt je steeds slechter.
Je sociale leven lijdt eronder, je trekt je terug uit vriendschappen en familie.

Hoe kun je ontsnappen uit een giftige relatie?

Sta stil bij je eigen leven buiten de relatie: wat deed je vroeger graag, wat geeft je energie?
Zoek weer contact met vrienden en familie, ook als je daar tegenop ziet.
Stel jezelf de vraag: wanneer heb ik voor het laatst iets voor mezelf gedaan?
Bouw je zelfvertrouwen op door kleine positieve ervaringen buiten de relatie.
Blijf niet hopen op een wonder: erken dat de relatie je meer kost dan oplevert.
Zoek eventueel hulp van een psycholoog of therapeut om patronen te doorbreken.
Onthoud: een gezonde relatie geeft je energie, een giftige relatie slurpt die juist op.

Kortom: Een giftige relatie herken je aan een patroon van dominantie, kritiek en het steeds kleiner maken van jezelf. Ontsnappen begint met het terugvinden van je eigen kracht en steun zoeken bij mensen die je vertrouwt.