Koningshuis: Bespottelijk, absurd en erg nuttig

Volgens Max Pam is de monarchie een bespottelijk instituut. Daar heeft hij natuurlijk gelijk in, want een op erfelijkheid gebaseerd Oranjehuis dat ook nog constant wordt bewierookt past niet in onze hedendaagse opvattingen over democratie. Wat voorbijgaat aan het feit dat de monarchie juist binnen onze steeds platter wordende democratie een bijzonder nuttige functie heeft.
Daarmee doel ik niet eens zozeer op de historische symboolfunctie van het Oranjehuis, dat nauw met de Nederlandse geschiedenis is verbonden. Die functie is er wel, maar 'wij' waren de eerste twee eeuwen een Republiek. Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden is ons zelfs opgelegd door de grote Europese mogendheden, die in 1815 op het Congres van Wenen een sterke buffer tegen Frankrijk wilden.
Wat dat betreft staat de monarchie bij uitstek voor een Restauratie Maar dat Koninkrijk hield niet lang stand omdat de Zuidelijke Nederlanden zich in 1830 afscheidden. Van een restauratie kon je in ons geval niet echt spreken omdat we voor 1813 nooit een eigen monarchie hebben gehad. Willem van Oranje had de Koning van Spanje zelfs altijd geëerd. Die monarchie kan dus net zo goed worden opgevat als 'een breuk' in onze nationale geschiedenis.
Maar na tweehonderd jaar Koningshuis mag je wel van enige continuïteit spreken, zeker nadat vier vrouwen op rij het meer dan honderdtwintig jaar een gezicht hebben gegeven waarmee 'het volk' zich makkelijk kon identificeren. Het zal Koning Willem-Alexander nog moeilijk vallen om even geliefd en gerespecteerd te worden.
De kans dat hij bespot gaat worden (hij had al een reputatie als prins Pils) is aanzienlijk en Alex heeft een nationale beproeving nodig om zijn koninklijke status te vestigen, een beproeving waarop niemand zit te wachten. En zolang die beproeving uitblijft, is de arme Alex een bespottelijke figuur. Toch zit ook het nut van de monarchie in dat 'bespottelijke', dat evenzeer voor de verering door het volk geldt.
Zelf ben ik altijd bijzonder onder de indruk geweest van het mededogen dat 'het gewone volk' aan de dag heeft gelegd voor de zware taak van de Koningin. Nooit eens een dag vrij, nooit eens een dag zonder herkenning over straat kunnen gaan en gezellig in de stad een filmpje kunnen pikken. Vierentwintig uur per dag staatshoofd zijn: een vreselijk lot!
De gouden kooi waarin Koning of Koningin de hele dag zit, lastig gevallen door vervelende paparazzi en jaloerse politici, maakt het voor de man in de straat makkelijker zich te verzoenen met het eigen lot dat juist niet wordt bepaald door een geboorte met een gouden lepel in de mond. Het democratische levensgevoel komt pas echt tot zijn recht als de gewone man gewoon blij is met gewoon zijn en medelijden heeft met de 'boven hem gestelden' die de hele dag boven hem gesteld zijn.
Ook dat is bespottelijk, maar een democratie is pas echt volwassen als gewone mensen zoveel wijsheid aan de dag leggen dat zij de absurditeiten en onrechtvaardigheden van het dagelijks leven op soevereine wijze weten te dragen. Zoiets noemen we levenswijsheid, en een democratie kan niet zonder.
Al dat gevit van de spraakmakende weldenkende Republikeinse gemeente op de monarchie is dus eigenlijk nogal kinderachtig. Tekenend is dat het meest ontevreden, en dus minst soevereine deel van het PVV-volk, dat het meest begaan zegt te zijn met onze nationale identiteit, de kritiek op het Oranjehuis is gaan overnemen. Kan het absurder? Laten wij het Koningshuis voortaan vieren omdat het bespottelijk is en absurd – en dus ook erg nuttig, democratisch gezien. Vanaf 2014 niet meer op 30 april, maar drie dagen eerder, het eerste foutje van Alex, die blijkbaar niet begrijpt dat je als monarch nooit van gewaardeerde nationale tradities moet afwijken. Of denkt Koning Willem-Alexander voortaan op Koninginnedag lekker vrij te zijn? Nou, mooi niet, het volk is niet zo gek dat het zich zo'n gevestigde feestdag laat afpakken.